natuurkalender januari 2015
Een nieuw begin en een nieuwe jaargang. Hopelijk is het ons gegund om u ook het komende jaar weer te laten meegenieten van veel mooie natuuropnames. De weersomstandigheden in deze eerste maand waren - vanwege langdurige regenval – echter allesbehalve ideaal. Voor fotobewerking, rubricering en het plaatsen van foto’s op de website kwam dat overigens niet altijd even slecht uit. Het liefste vertoeven we evenwel buiten. Dat heeft deze keer, net als bij de vorige natuurkalender, geresulteerd in een 22-tal natuurfoto’s. Gelukkig deed koning winter - zij het voor korte tijd - toch nog van zich spreken. Hiervan hebben we maximaal geprofiteerd, zoals uzelf kunt constateren. Het overgrote deel van deze januarisessie bestaat weer uit vogelopnames. Daar keken we zelf ook van op, want erg vogel- en soortenrijk is het tot dusverre niet in onze omgeving. Verder hebben we een 4-tal foto’s met aansprekende paddenstoelen “in de aanbieding”. Wij hopen dat u onze foto’s (met toelichting) weet te waarderen. De fotovolgorde is op datum.
 Mandarijneend ~ man ~ 01-01-2015 Stadspark Gronau Dld Foto Leo Wijering
Wat is er beter dan op de eerste dag van het nieuwe jaar de oliebollen, de nieuwjaarrolletjes en wat dies meer zij te “verbranden” tijdens het opsnuiven van wat buitenlucht. Als je dan ook nog deze Mandarijneend (Aix galericulata) op de gevoelige plaat kunt vastleggen, dan scoor je meteen twee vliegen in één klap. En dat in het stadspark te Gronau. Het mannetje van deze eendensoort is prachtig gekleurd met 2 oranje veren, die als zeilen boven het achterlijf uitsteken. Deze exoot, die van origine uit Oost Azië afkomstig is, is in het wild al lang geen onbekende verschijning meer.
|
 Forse aardster 05-01-2015 omgeving Bardel Dld foto Leo Wijering
De Forse aardster (Geastrum coronatum) op bijgaande foto is vereeuwigd in een bosperceel op de grens van Duitsland en Nederland; om precies te zijn in de omgeving van Bardel. Forse aardsterren zijn vooral in de kuststreek te vinden. De meeste paddenstoelen zijn rond deze tijd van het jaar inmiddels ter ziele. Dit exemplaar verkeerde evenwel nog in een redelijk goede staat.
|
 Winterkoning 07-01-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
Waarom men de Winterkoning (Troglodytes troglodytes) ooit deze naam heeft gegeven, is in feite een raadsel. De winter is immers voor één van Nederlands kleinste vogeltjes een ware beproeving. In tegenstelling tot wat zijn naam doet vermoeden, hebben winterkoninkjes het namelijk bijzonder zwaar tijdens vorst en sneeuw. Veel “kleine jantjes” sterven dan ook. Gelukkig kent deze soort een groot reproductievermogen. Een paartje kan dan na een pittige winter wel drie broedsels per jaar grootbrengen.
|
 Stekeltrilzwam 09-01-2015 Grote Veld Lochem foto Fons Wijering
De Stekeltrilzwam (Pseudohydnum gelatinosum) wordt ook wel ijszwam genoemd. Dat past aardig bij deze winterplaat. Op de foto is de kleur van de afgebeelde waaiervormige trilzwam grijsbruin, maar deze kan ook blauwig wit van kleur zijn. De stekels aan de onderzijde van deze paddenstoelensoort zorgen voor het vergroten van het sporenvormende oppervlak. Alleen het middelste gedeelte van het vruchtlichaam zit aan het hout vast. De soort is niet bedreigd en groeit vooral op rottende, vochtige naaldhoutstronken. De zwam is eetbaar en kan zelfs rauw, net als salade, worden gegeten.
|
 Scholekster 11-01-2015 omgeving Oelemars Losser foto Leo Wijering
De foto van deze Twentse Scholekster (Haematopus ostralegus) medio januari prijkte ons inziens onlangs terecht in de natuurrubriek van Jan Bengevoord in het dagblad Tubantia, de Twentsche courant. Het beestje is gehuld in winterkleed, hetgeen te zien is aan de lichte halsstreep. Scholeksters overwinteren voor een groot deel in ons land. Ze zijn dan hoofdzakelijk te vinden in het Waddengebied en de Zeeuwse Delta. Om uiteenlopende redenen (vooral voedselgebrek) gaat het ze overigens allesbehalve voor de wind.
|
 Roodborst ~ met weerspiegeling in het water ~ 16-01-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
Een opname van een Roodborst (Erithacus rubecula) - met zijn eigen spiegelbeeld in het water - willen we u in deze kalendermaand evenmin onthouden. We kunnen het ze niet vragen, maar het zijn in deze tijd van het jaar geregeld Scandinavische vogels, die we voor de lens krijgen. Ze zijn ook geregeld te horen. De zang is een “parelend” liedje met veel “weifelend overkomende” rollers. Ook de alarmroep zal u niet geheel onbekend in de oren klinken. Het is een continu getik op één en dezelfde toonhoogte.
|
 Koolmees ~ vrouw ~ 17-01-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
Veel standvogels zijn vaak al vroeg op zoek naar geschikte nestgelegenheid. Dat zou ook bij dit vrouwtje Koolmees (Parus major) al het geval kunnen zijn. Natuurlijke nestholtes zijn evenwel lastig te vinden. Daarom maken ze maar wat graag gebruik maken van nestkasten. Onderzoek heeft uitgewezen dat koolmezen al met het broeden beginnen, voordat het legsel compleet is. Zodoende ontstaat er verschil in het uitkomen van de eieren. Als de kleinsten niet sterk genoeg zijn, worden ze door de ouders in de steek gelaten. Er wordt bewust voor de sterkste jongen gekozen. Dat klinkt hard, maar zo gaat dat nu eenmaal in de natuur.
|
 Waaiertje 20-01-2012 Lochemse Berg foto Fons Wijering
Het Waaiertje (Schizophyllum commune) is in Nederland een algemene paddenstoelensoort, die het gehele jaar door kan worden aangetroffen. Eigenlijk is het ‘s werelds meest verspreide paddenstoel. Ze komen namelijk, met uitzondering van de poolgebieden, voor op elk continent. De soort is vooral aan zijn mooie waaiervormige onderzijde (zie foto) te herkennen. Het waaiertje wordt al geruime tijd gekweekt voor medicinaal gebruik (behandeling baarmoederhals-kanker). Ook bevat het waaiertje een stof met sterk waterafstotende eigenschappen.
|
 Zwarte Specht 23-01-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
Een Zwarte specht (Dryocopus martius) krijg je niet zo gemakkelijk voor de lens. Dat komt vooral door z’n teruggetrokken levenswijze. Ze zijn bovendien behoorlijk schuw. Door veel tijd in een schuilhut door te brengen, vergroot je de kans aanmerkelijk om ze eens van wat dichterbij te bekijken. Zwarte spechten hakken elk jaar een nieuwe nestholte. Vaak is dat een beuk van enige omvang. Na gebruik voorzien deze nestholtes in een behoefte. Boommarters, bosuilen, groene spechten en tal van andere soorten maken namelijk dankbaar gebruik van de gratis logies.
|
 Krakeend ~ snaterende man ~ 23-01-2015 Kanaal Almelo Nordhorn foto Leo Wijering
Natuurfotografie is vooral op het juiste moment “afdrukken”. Dat gebeurde onder andere bij dit snaterende mannetje Krakeend (Anas strepera). We gebruiken deze term, omdat ze nauw verwant zijn aan de wilde eend. Wilde eenden snateren immers. Eigenlijk gaat deze bewering niet helemaal op, omdat de soort vernoemd is naar het “krakkende” geluid dat het mannetje maakt. De vrouwtjes van beide soorten lijken veel op elkaar. Krakeenden zijn onder meer te herkennen aan de witte spiegel, terwijl die bij zijn iets grotere neef blauw van kleur is. Dit mannetje is al uitgedost in z’n bruiloftskleed. Let maar eens op de gemarmerde borst en de zwarte kont.
|
Heggenmus ~ luisterhouding ~ 24-01-2015 Losser foto Leo Wijering
Wel eens een luister-/kijkhouding in één shot op de foto gezien? Welnu bekijk dan de opname eens van deze Heggenmus (Prunella modularis) in de sneeuw. Het is en blijft in onze ogen een bijzondere foto. Feit is namelijk dat deze soort niet vaak in een dergelijke pose wordt vereeuwigd. Meestal krijgen we ze scharrelend op de grond te zien. Heggenmussen zijn in ons land standvogels. In de winterperiode krijgen ze gezelschap van meer noordelijke heggenmussen. Deze vogels trekken wel, maar nooit ver. In maart / april keren deze vogels terug naar hun geboorteplekjes in vooral Scandinavië.
 Houtduif ~ in de sneeuw ~ 24-01-2015 Losser foto Leo Wijering
In de korte ijs- en sneeuwperiode in de 4e week van januari kwamen de Houtduiven (Columba palumbus) foerageren tot in de woonwijk. Houtduiven weten dan al snel de weg te vinden naar aangelegde voerplekken. Daar komt geen wegbewijzering of tomtom aan te pas. De bewuste foto is dan ook bij de fotograaf achter het huis genomen. Houtduiven zwerven in de winter wat in het rond. Een klein deel van de populatie trekt weg in zuidwestelijke richting.
 Slechtvalk 24-01-2015 Reutummer-es foto Wim Wijering
Wellicht niet zo sfeervol, maar wel een stuk spectaculairder, is deze Slechtvalk (Falco peregrinus), die op een paaltje klaar zat om weg te vliegen. Het gaat goed met deze tot de verbeelding sprekende soort. In deze tijd van het jaar zijn ze zelfs nog wat vaker te zien dan tijdens het broedseizoen. Overwinteraars uit het noorden zorgen voor een hogere “dichtheid”. Een jagende slechtvalk is een lust voor het oog. Ze storten zich namelijk met hoge snelheid op een prooi. Niet zelden zijn het prooien, die groter zijn dan zij zelf.
 Ooievaar op besneeuwd nest 24-01-2015 omgeving Singraven
foto Wim Wijering
Minstens zo vreemd is deze opname van een Ooievaar (Ciconia ciconia) op een besneeuwd nest. Dat doet op z’n minst onwerkelijk aan. Ooievaars behoren zich rond deze tijd in Spanje of Afrika op te houden. Het is echter een bekend gegeven dat een klein deel van de populatie in Nederland blijft. Ze doen zich in de winterperiode tegoed aan mollen en muizen. Menige ooievaar, vaak afkomstig uit een (voormalig) ooievaarsstation, wordt bijgevoerd, waardoor geleidelijk aan de trekdrang verdwijnt.
|
 Merel ~ vrouw in de sneeuw ~ 24-01-2015 Losser foto Leo Wijering
Voor het vastleggen van vogels in een besneeuwde omgeving waren tot dusverre in deze “winter” niet al teveel mogelijkheden. Maar als er dan eindelijk, ook al is het maar voor kort, een “witte deken” ligt, zijn we er als de kippen bij om wat sfeervolle opnames te maken van vogels in de sneeuw. Wat te denken van dit sfeerbeeld van een vrouwtjes Merel (Turdus merula). Ook al is het maar een heel gewone soort. Mannetjes, vrouwtjes en jongen zien er trouwens heel verschillend uit. Dat is bij menige vogelsoort duidelijk anders.
 Grote zilverreiger ~ landend in de sneeuw ~ 24-01-2015 Dennenkamp Agelo foto Wim Wijering
Een soort, die eveneens aan een geweldige opmars in Nederland bezig is, is de Grote zilverreiger (Casmerodius albus). We kijken al lang niet meer op van de vele witte reigers in onze landbouwgebieden. Als je je ogen goed de kost geeft, kun je ze op veel plaatsen tegenkomen. Vaak alleen, maar niet zelden ook met meerdere exemplaren in één en hetzelfde weiland. Dit exemplaar kon worden vastgelegd tijdens een bekwame landing in de sneeuw. Het is hoe dan ook een vreemd gezicht; een witte reiger in een witte omgeving.
 Veldleeuwerik ~ in de sneeuw ~ 24-01-2015 Reutummer-es
Eén enkele veldleeuwerik (Alauda arvensis) op een besneeuwde akker. Een schrijnend beeld, want dat was enkele decennia geleden totaal anders. Als broedvogel is de soort de afgelopen 30 jaar met meer dan 95% afgenomen. Recentelijk onderzoek heeft ook nog eens aangetoond dat overwinterende veldleeuweriken in Nederland een tekort hebben aan voedsel. Het gebruik van herbiciden en het omploegen van akkers na de oogst zijn hier debet aan. Stoppelvelden in de winter, die niet met herbiciden worden bespoten, zouden al een goede stap in de richting kunnen betekenen.
|
 Torenvalk ~ juveniele vogel winter ~ 24-01-2015 Reutummer-es foto Wim Wijering
Het is nog steeds goed te merken dat 2014 een voor roofvogels, uilen en reigers buitengewoon goed muizenjaar is geweest. Daar zal de vorige zachte winter, gecombineerd met een vroeg voorjaar ongetwijfeld aan hebben bijgedragen. Het valt op dat er deze “winter” meer torenvalken te zien zijn. Een voorbeeld hiervan is dit juveniele vrouwtje Torenvalk (Falco tinunculus), die zich overigens gemakkelijk en van dichtbij liet portretteren. Naast “eigen” torenvalken brengen ook Scandinavische en Noordoost-Europese exemplaren de winter in ons land door.
|
 Kramsvogel ~ snoepend van malusappeltjes ~ 25-01-2015 Kremersveenweg Losser foto Leo Wijering
De foto van deze gulzige Kramsvogel (Turdus pilaris) is gemaakt in de Beekhoek te Losser, waar een groep van circa 50 kramsvogels neerstreek in een boom vol malusappeltjes. Geregeld werd er gevochten om de beste plaats in de boom. Ook merels, koolmezen en vinken deden zich tegoed aan de (intussen eetbare) appeltjes. Een sperwer kwam tevergeefs langs om een middagmaaltje te kunnen verschalken. Meer dan een uur heeft de maker van deze foto mogen genieten van het spektakel in deze ene boom. Geduld loont zoals u ziet.
|
 Groene specht ~ man ~ 24-01-2015 Reutum foto Wim Wijering
Ben je met een wintervogeltelling bezig, zie je opeens achter een boom een koppie verschijnen. Het is onmiskenbaar die van een Groene specht (Picus viridis). Vaak vliegt deze spechtensoort, als ze zich betrapt voelen, meteen in een golvende vlucht weg. Deze echter probeerde ongezien te blijven door zich steeds aan de achterzijde van de stam te verschuilen. U hebt dat vast wel eens gezien. Geregeld kwam het koppie tevoorschijn, dan weer eens links en dan weer eens rechts, steeds hoger klimmend. Aan zo’n spelletje doe je graag mee en dat leverde uiteindelijk deze voltreffer op. Het rood in de “snorstreep” maakt dat het een mannetje is.
|
 Vink ~ met vervormde snavel ~ 31-01-2015 Wilgenkamp Losser foto Leo Wijering
Met enige regelmaat komen we in de vrije natuur vogels tegen met afwijkin-gen in het verenkleed. Vogels met vervormde snavels, poten en teennagels daarentegen zie je een stuk minder. Voor zover bekend is er nooit onderzocht of dit soort afwijkingen nadelig kan zijn voor het voortplantingsvermogen. Zoals op bijgaande foto te zien, is deze vrouwtjes Vink (Fringilla coelebs) niet bepaald moeders mooiste vanwege deze merkwaardige bovensnavel. Deskundigen zijn van mening dat dergelijke vogels vaak geen lang leven beschoren zijn. Het lijkt ons ook tamelijk onhandig, zo’n snavel.
|
 Goudvink ~ man foeragerend ~ 31-01-2015 Nijstad Weerselo foto Wim Wijering
Uitgerekend op de laatste dag van de maand - tevens de trouwdag van de fotograaf in kwestie - verschenen er vier Goudvinken (Pyrrhula pyrrhula) in de achtertuin. De twee mannetjes en twee vrouwtjes deden zich geruime tijd tegoed aan een hele rits ontluikende boomknoppen. Fruittelers hebben daar veel meer moeite mee dan vogelliefhebbers. Als dank liet dit mannetje zich gewillig op de kiek zetten. Trouwens, één van de vogels bleek te zijn geringd. Alhoewel niet goed zichtbaar, had het er alle schijn van dat het een Scandinavische ring betrof. Het vormde, hoe dan ook, een mooi slot van deze kalendermaand.
|
Auteur: Wim Wijering, 05-02-2015
Foto's: Fonds Wijering, Leo Wijering en Wim Wijering
Foto's: Fonds Wijering, Leo Wijering en Wim Wijering