Scholenproject
“Red de vlinder en de bij”
​jaargang 2019

Bloemrijke strook door de jeugd ingezaaid foto Wim Wijering

Inleiding:
In 2016 is de Natuur- en vogelwerkgroep “de Grutto” - als voorloper op NEOL (Natuureducatie op Locatie) - op een aantal scholen in de gemeente Dinkelland met het scholenproject "Red de vlinder en de bij" gestart. Sindsdien hebben zich telkenjare steeds meer scholen aan dit project geconformeerd. Het afgelopen jaar zijn we op 13 locaties actief geweest, waarbij door de schooljeugd ruim 10.000 m2 grond bloemrijk werd gemaakt. Het doel van het project was en is nog steeds tweeledig, namelijk: a. de jeugd via scholen in contact brengen met de natuur en b. de natuur (nuttige insecten i.v.m. bestuiving) een extra steuntje in de rug te geven. Dit alles in het licht van de steeds verder afbrokkelende biodiversiteit. De aandacht voor vlinders en bijen en niet in de laatste plaats insectenetende vogels, zit de laatste jaren gelukkig weer een beetje in de lift. Dat is ook hard nodig, omdat veel kruidenrijke bermen en weilanden, ruige overhoekjes, houtwallen etc. de afgelopen decennia volledig uit ons landschap zijn verdwenen. Daarmee is ook veel van de streekeigenheid van (Noordoost) Twente verloren gegaan.

Winterkoning voert nachtvlinder aan zijn jongen foto Wim Wijering

De schooljeugd met de natuurcoaches in Mariaparochie foto Wim Wijering

Vrijwilligers
Op een speciale voorlichtingsavond voor vrijwilligers hebben zich - na de nodige uitleg - ook in 2019 weer voldoende vrijwilligers (natuurcoaches) aangemeld om de kinderen te begeleiden bij zowel het inzaaien van bloemenmengsels, als de uitvoering van de praktijkopdracht. Daarnaast hebben ook een viertal NEOL projectgroepleden, enkele ouders / grootouders, buurtbewoners en een aantal leden van de Vogelwerkgroep Heemkunde Ootmarsum, als wel de Stichting Vogelwerkgroep Geesteren (SVG) geholpen bij het welslagen van het project. Al met al hebben hier ruim 30 personen (lees: vrijwilligers) aan deelgenomen. 

Deelname scholen:  
Deelname vond plaats door 11 basisscholen in zowel de gemeente Dinkelland als in de gemeente Tubbergen. De Heilig Hartschool in Fleringen heeft zich, net als in 2018, laten vertegenwoordigen door Jong Nederland, afdeling Fleringen. De keuze van de groepen, dan wel de leeftijdscategorie, is bepaald i.o.m. de schooldirectie en jeugdbegeleiders. Aan het scholenproject hebben maar liefst 309 kinderen en 15 leerkrachten meegedaan. Het project vond plaats in de periode van 05 april tot en met 11 juli 2019. Het een en ander wordt verduidelijkt  in onderstaand overzicht. ​

309 kinderen en 15 leerkrachten deden mee foto Wim Wijering

De interactie verliep uitstekend

Voorlichting in de klas:
Voorafgaand aan het inzaaien werd in elke klas een projectpresentatie verzorgd over het hoe, het wat en de noodzaak van het project, passend bij de thematiek “Lerend ervaren”. Bij alle scholen, die mee hebben gedaan, is dezelfde methodiek toegepast. In veel gevallen waren de kinderen door de leerkrachten. goed voorbereid in de klas. De interactie met zowel de kinderen als de leerkrachten over de vlinder en de bij verliep uitstekend.  De betekenis van het woord biodiversiteit kennen ze nu allemaal en ook weten ze haarfijn te vertellen hoe belangrijk de bestuivende insecten zijn voor ons voedsel. Er was bij de jeugd als steeds veel enthousiasme te bespeuren. De meesten wilden dan ook meteen buiten aan de slag. Een groot deel van de kinderen van basisschool ’n Boaken in Agelo deed al voor de 3e keer mee. Voor hen bleek uitleg op school daarom niet noodzakelijk. Ook bij de allerkleinsten (5 / 6 jaar) van Jong Nederland hebben we hiervan afgezien. Tijdens de presentatie in Reutum zag een staartmees z’n eigen spiegelbeeld als rivaal in de ruit van het klaslokaal. ​

Inzaailocaties: 
Dankzij de gemeenten Dinkelland en Tubbergen, het Waterschap Vechtstromen en een aantal particulieren, gerelateerd aan de agrarische sector, waren er ook in 2019 wederom voor iedere school één of meerdere inzaaistroken beschikbaar.  Deze zijn door Noaberkracht, door loonwerkers (in opdracht van het Waterschap) en door een drietal landbouwers zaaiklaar gemaakt. Er is inmiddels sprake van een routinematige aanpak.  Bij de keuze van de inzaailocaties is zoveel mogelijk rekening gehouden met de schoolroutes en de schoolomgeving. ​

Fraai bloemenmengsel bij de Peddemorsplas foto Wim Wijering

Voor iedere school een inzaaistrook beschikbaar foto Wim Wijering

Zaaigoed:
Zowel de gemeente Denekamp als Tubbergen en het Waterschap Vechtstromen stonden het afgelopen jaar opnieuw garant voor de bekostiging en de aanlevering van het zaaigoed (bloemenmengsels voor noodlijdende vlinders, bijen en overige insecten). Daarbij moet worden gedacht aan mengsels met daarin zaaigoed van onder meer: zonnebloem, korenbloem, klaproos, malva, mariadistel, duizendblad, groot kaasjeskruid, wilde cichorei, margriet, vlas, haver, boekweit, komkommerkruid, phacelia, goudsbloem, meerdere klaversoorten, dille, slangenkruid, etc. etc.

Inzaai-activiteiten:
Na uitleg in de klas vertrok het enthousiaste gezelschap steevast te voet of per fiets met één of meerdere leerkrachten / begeleiders naar de zaaiklaar gemaakte percelen. Hier zaaiden de kinderen onder toeziend oog van natuurcoaches hun eigen "vakken" in. Daarbij werd gebruik gemaakt van zaaibakjes, die niet alleen gevuld waren met bloemzaden, maar ook met wit zand. Bij het uitstrooien kunnen de kinderen dan beter zien waar er al wel en waar nog niet is ingezaaid. Uiteraard werd daarna alles lichtjes ingeharkt. Alle kinderen en begeleiders kregen na afloop als symbolisch dankjewel een appel aangeboden. Dat liet iedereen zich goed smaken. 

De zoekkaarten werden intensief gebruikt foto Wim Wijering

De kinderen lieten zich de appel goed smaken foto Wim Wijering

Praktijkopdracht:
Na pakweg 10 weken keerden de leerlingen terug op locatie, waarbij ze niet alleen de resultaten van hun inzaaiactiviteiten konden bekijken, maar ook in groepjes van 3 of 4 een praktijkopdracht mochten uitvoeren. Daarbij kregen ze hulp van de aanwezige natuurcoaches. Ook de speciaal voor dit doel ontworpen zoekkaarten werden intensief gebruikt. Uit de beantwoording van het vragenformulier bleek dat de meesten bijzonder goed hadden opgelet in de klas. Er werden dan ook hoge scores behaald. Bij de laatste vraag / opdracht mochten de kinderen alles opzoeken en opschrijven wat op de bewuste locatie met de natuur te maken had. Dat bleek bij nader inzien "een schot in de roos". Er werd van alles gezien en gevonden. Van dode vogels, wegspringende kikkertjes tot over de grond kruipende kevers en allerlei andere insecten. Uiteraard werden ook ingezaaide bloemen op naam gebracht en niet te vergeten bijen, hommels, zweefvliegen, vlinders en overige insecten. Voor alle deelnemertjes was er na afloop steevast ranja. De groepjes, die de beste scores behaalden, ontvingen nadien op school of elders nog een persoonlijk certificaat  met als opschrift: “Natuurkanjer van de klas”. Dat gebeurde niet zelden met luid tromgeroffel. 

Langlijfje gezien en gevonden foto Wim Wijering

Ondergeteken met enkele natuurkanjers van de klas foto Gerard Welberg

Beeldmateriaal:
De presentatie en de uitleg in de klas vond ook in 2019 weer plaats met behulp van een diaserie, die in eigen beheer en met eigen fotomateriaal werd samen gesteld. Op locatie werd - zoals eerder vermeld - gewerkt met gelamineerde zoekkaarten met daarop eveneens speciaal voor dit doel gemaakte foto’s van bloemen, bijen, vlinders, overige insecten en dieren. Tijdens elke activiteit zijn  van de ijverige jeugd foto’s gemaakt. Deze zijn nadien beschikbaar gesteld aan de school, de ouders en aan de jeugdgroepen in Fleringen. Deze extra geste werd hooglijk gewaardeerd. In Reutum zijn de activiteiten (met instemming van de school) zowel in de klas als op de inzaailocatie zelfs op film vastgelegd. Dit alles t.b.v. educatieve doeleinden.

Hulp van de coach hoe er moet worden ingezaaid foto Wim Wijering

Foto's van de ijverige jeugd foto Wim Wijering

Coördinatie en organisatie: 
Voor het vierde achtereenvolgende jaar was de organisatie en coördinatie van het scholenproject in handen van samensteller dezes. Dat hield onder meer in: a. veelvuldige contactlegging en afstemming met grondbezitters, overheden, scholen en vrijwilligers; b.  inspelen op de beschikbare mogelijkheden en tijden; c. het meermaals bezoeken van de inzaailocaties i.r.t. het groeiproces; d. . anticiperen op wijzigingen, weersinvloeden e.d.; e. het samenstellen en uitdragen van presentaties  etc. etc. Ook is er veel fotografiewerk verricht. Hulp was er gelukkig van diverse andere vrijwilligers.

Leuke of bijzondere wetenswaardigheden:

• De scholen in Tilligte, Ootmarsum, Mariaparochie en Deurningen deden dit jaar voor het eerst mee. (Ook) van al deze scholen kregen we buitengewoon enthousiaste reacties. 
• Tijdens de officiële opening van het natuurbelevingsgebied “het Wiemsel” zaaiden scholieren vanuit Tilligte en jeugdleden van de Vogelwerkgroep Heemkunde Ootmarsum de strook bij de kijkheuvel in. Het resultaat mocht er 10 weken later zijn. Niet alleen de leerlingen, maar ook de leerkrachten, alsmede één van de ouders deden vol overgave mee met het uitvoeren van de praktijkopdracht. Er viel dan ook volop te zien en te beleven. 
• Tijdens de bloeiperiode werden in Hertme - d.t.v.. buurtbewoners - in de buurt van de inzaailocatie bijenkasten met bijenvolken geplaatst. De jeugd uit het voortgezette onderwijs heeft er verder ook nog 2 zelf gemaakte insectenhotels neergezet. 
• Tijdens de presentatie in de klas liet één van de kinderen in Albergen weten later bioloog te willen worden. Op weg naar de inzaailocatie zamelden de schoolkinderen  van deze school uit zichzelf plastic in. Dat hoort immers niet in de natuur. De omgang met plantjes is deze kinderen niet onbekend. In de klas worden namelijk ook tomaten en groenten in bakjes gekweekt.
• De aanwezigheid van de kleintjes van groep 1 tot en met 3, die in Agelo alvast mochten meekijken hoe de grotere kinderen het deden, was aandoenlijk. Minstens 2 keer per week wandelt de juf met deze kleintjes de natuur in, om ze vertrouwd te laten worden met de flora en fauna in de buurt van de school. Zulks in navolging van meester Bernink, de oprichter van het museum Natura Docet Wonderryck. Boer Harry zorgde ervoor dat bij de inzaailocatie een bankje werd geplaatst en er vlakbij enkele nestkastjes en een insectenhotel  werden opgehangen. Ook anderen horen hiervan te genieten, is zijn motto. 
• De (oudere) kinderen in Fleringen zijn echte buitenkinderen. Na het inzaaiwerk leefden ze zich, zoals kennelijk veel vaker, heerlijk uit op de zandbulten bij de inzaailocatie. We werden na afloop dan ook getrakteerd op vele “high fives” met hele vieze handen. . . . . . 
• De kleintjes in Fleringen konden buiten op het gazon in kringverband alvast oefenen met de zoekkaarten. Natuurlijk  mochten er ook bloempjes worden geplukt, zoals madeliefjes en paardenbloemen. In no-time hadden ze ook vliegjes en kevertjes ontdekt. Speciaal voor  hun eigen inzaaivakje hadden ze vlinders op stokjes gemaakt. Eén van de collegeleden van B&W liet zich dit buitenkansje niet ontnemen en deed ijverig mee. 
• In Reutum werd de schooljeugd voor de 3e keer in successie ontvangen bij erve Deperman.  Dat was voor gastheer Jeroen aanleiding om te zeggen dat hij er een vaste traditie van gaat maken. Hij onderstreepte dat met het voorstel om met de schooljeugd, de plaatselijke bijenhouders en onze Vereniging een extra groot insectenhotel te maken en bij de inzaailocatie te plaatsen. Dit staat voor 2020 op stapel. Tijdens de uitreiking van de certificaten kwam een leerling uit een andere klas 2 vliegende herten (jammer genoeg dood) laten zien. Dat was een mooie gelegenheid om nog iets extra’s te vertellen over deze vrij zeldzame en bijzondere keversoort. 
• In Deurningen mocht één der jongens tijdens de praktijkles zelfs gebruik maken van een heuse drone. De eigenaar van de grond, zelf een fervent voorstander van verbetering van biodiversiteit, was zeer verguld met de enthousiaste aandacht van de plaatselijke jeugd. 
• De inzaailocatie in de buurt van Mariaparochie betrof het landgoed Robbenhaar. De familie-eigenaren hadden samen met het Waterschap niets aan het toeval over gelaten om het project te doen slagen. Ook hier waren de kinderen buitengewoon enthousiast bezig. 
• Door de tijdelijke huisvesting van de plaatselijke supermarkt aan de rand van het industrieterrein het Echelpoel kreeg de schooljeugd in Weerselo veel bekijks. De lange ingezaaide strook heeft tot ver in augustus en september nog doorgebloeid en is met name door het forensische verkeer van en naar Hengelo, waarvan velen op de fiets, bewonderd. 
• De jongere garde van de Aloysiusschool kreeg op ’t Stift in Weerselo de gelegenheid om op deze historische locatie drie wat kleinere stroken in te zaaien. Tijdens de bloeifase liet een buurtbewoner de kids in woord en beeld zien hoe fraai ook een natuurlijke tuin er uit kan zien. Dat de aandacht van de kinderen daarbij soms werd afgeleid door een aanwezige roodborst paste mooi bij de praktijk. 
• Rossum was dit jaar wat aan de late kant met het inzaaien, waardoor de cyclus pas na de meivakantie kon beginnen. Addy en Marianne verzorgden deze keer de presentatie in de klas. Net als in de klas verliep het praktijkgedeelte op het ingezaaide perceel (nieuwbouwwijk) naar wens. Tijdens de opdracht waren er opvallend veel dagvlinders te zien, met name dagpauwogen, citroenvlinders en koolwitjes. Ook lieten zich soorten zien als zwartsprietdikkopje, gehakkelde aurelia en icarusblauwtje en heel wat vliegende insecten. En dat is nou net waar  het allemaal om draait.  
• In Ootmarsum werden in de buurt van de school maar liefst 3 grote stroken ingezaaid. Een deel werd zelfs op een later moment gedaan door groep 7.  Tijdens de praktijkopdracht wilde één van de jongens pertinent voelen hoe het is om brandnetels aan te raken. Hij deed stoer, maar was blij dat de pijn kon worden verzacht met gekneusde weegbreebladeren. Eén van de meisjes gaf ondergetekende na afloop van de praktijkles een korenbloem met de woorden: “Die is speciaal voor jou”! Daar word je toch wel even stil van.
• Nog zo’n (kort) moment van stilte ontstond er toen ondergetekende voor alle inspanningen m.b.t. de schooljeugd op een ander moment uit naam van de vrijwilligers ook nog een fraai insectenhotel werd aangeboden. ​

Zowel leerlingen als leerkrachten deden mee foto Wim Wijering

Jongeren in Hertme hebben dit insektenhotel gemaakt foto Wim Wijering

De allerkleinsten kijken toe in Agelo foto Wim Wijering

Echte buitenkinderen in Fleringen foto Wim Wijering

De jongste garde uit Fleringen met de coaches foto Caspar Kouijzer

Iets extra's vertellen over het vliegend hert foto Wim Wijering

In Deurningen werd zelfs een drone ingezet foto Wim Wijering

Inzaaien langs schoolroute met veel forensisch verkeer foto Wim Wijering

Bezoek aan een natuurlijke tuin op het Stift foto Wim Wijering

Opvallend veel dagpauwoogen foto Wim Wijering

Deze korenbloem is speciaal voor jou foto Wim Wijering

Het wordt geleidelijk een stuk bloemrijker foto Wim Wijering

Resultaten:
Geleidelijk begint de aandacht voor het onderwerp zijn vruchten af te werpen. Niet alleen allerlei scholen, maar ook veel particulieren en overheden dragen inmiddels hun steentje bij aan de vergroting van de biodiversiteit. Door de media wordt eveneens met regelmaat aandacht aan zowel het project als aan de natuur geschonken. Kortom; het wordt geleidelijk weer een stuk bloemrijker in Noordoost Twente. Vele hectares stonden tot ver na de vakantie - met dank aan de jeugd, tal van particulieren, landbouwers en overheden - in bloei. Dat is niet alleen mooi om te zien, maar het geeft ook een gevoel van trots. Veel vogels hebben nadien bij de zaadvorming ook nog kunnen profiteren van de stroken. Het is verheugend dat er ook steeds meer particuliere initiatieven te zien zijn. Dat er geleidelijk aan sprake is van meer bewustwording en goodwill, is meer dan prettig om te ervaren.

Dankwoord: 
Omdat het er zoveel zijn en we niemand willen vergeten, wordt volstaan met iedereen, die - op welke wijze dan ook - het afgelopen jaar heeft bijgedragen aan het welslagen van het scholenproject "Red de Vlinder en de bij" hartelijk dank  te zeggen. Het is hartverwarmend dat er zoveel mensen wederom hebben meegedaan. ​

Bloemstrook in het kader van agrarisch natuurbeheer foto Wim Wijering

Landkaartje met ei-afzet op brandnetel foto Wim Wijering

Tot slot: 
Al enkele jaren achtereen proberen we als Vereniging het goede voorbeeld te geven. Dat doen we niet alleen door de scholen bij dit alles te betrekken, maar ook door samen te werken met andere organisaties in Noordoost Twente. Zo hebben we het afgelopen jaar wederom bemoeienis gehad met het Gebiedscollectief Noordoost Twente. Dit in het kader van agrarisch natuurbeheer (beheer en uitgifte van grote hoeveelheden bloemen- en graanmengsels). Ook is dit jaar samengewerkt met het natuur- en educatief centrum “De Höfte” in Oldenzaal. Hierbij hebben kinderen uit Oldenzaal, Losser en Denekamp op dezelfde dag bloemlinten ingezaaid. Voorts hebben we menige grondbezitter mogen doorverwijzen naar het distributiepunt in de Lutte voor het gratis afhalen van geschikt bloemzaad. Ondanks al deze inspanningen zijn we er echter nog lang niet. We roepen dan ook ieder van u op om mee te (blijven) doen, door bijvoorbeeld tuinen en andere gronden geschikter te maken voor insecten, insectenhotels op te hangen of te plaatsen, als het enigszins kan geen gif te gebruiken en daar waar het kan, brandnetels te laten staan voor de ei-afzet van vlinders Verder zou in het najaar niet al het bladwerk zo maar in de groenbak moeten verdwijnen. Hiermee gaat immers veel nieuw leven verloren. Het is verder te hopen dat er voldoende financiële armslag komt voor de komende jaren om dit dankbare, maar oh zo belangrijke  werk te kunnen blijven voortzetten.

Samenstelling: Wim Wijering