Wintervoedering momenteel dringend nodig

Woord vooraf:

Door de aanhoudende strenge vorst hebben vogels het momenteel erg zwaar. De Natuur- en vogelwerkgroep “de Grutto” is van mening dat hulp geboden is. Langzamerhand vriezen namelijk de sloten en plassen dicht en door het dikke pak sneeuw wat er op dit moment ligt, kunnen tal van vogels niet meer bij hun voedsel komen. Bovendien kost het de vogels bij deze kou veel energie om zich warm te houden. Bij koude hebben vogels namelijk ~ mede door hun hoge lichaamstemperatuur van ca. 42 0C ~ extra veel energie nodig. Dit geldt vooral voor de kleinere vogelsoorten. Zo eet een koolmees elke dag globaal zijn eigen gewicht aan voedsel. Bovendien zijn ’s winters de dagen erg kort wat hun mogelijkheden tot het vinden van genoeg voedsel behoorlijk beperkt. Ze moeten daarom overdag voldoende energiereserves opbouwen om gedurende de nacht hun temperatuur op peil te houden.

Vogels kunnen onder dat soort omstandigheden extra hulp goed gebruiken; niet alleen door ze te voeren, maar ook door rekening te houden met hun leefomgeving. Maak bijvoorbeeld de tuin niet, zoals dat zo mooi heet, winterklaar maar laat het blad op sommige plekken liggen. Het is verbazingwekkend wat de vogels hierin aan voedsel kunnen vinden.

IJsvogel heeft open water nodig foto Wim Wijering

Boomklever op zoek naar voedsel foto Wim Wijering

Hoe en wanneer voeren:

Om deze vragen te kunnen beantwoorden moeten we eerst iets meer weten over vogels. Veel vogelsoorten als grutto, ooievaar en zwaluw trekken weg naar het zuiden. Ganzen, eenden, roodborsten en ook mezen komen vanuit het noorden naar ons land. Nog weer andere vogels, als roerdomp en ijsvogel zijn standvogels; zij verblijven hier het gehele jaar. In strenge winters zijn deze soorten erg kwetsbaar.

Veel vogels, zoals mezen en heggenmussen, veranderen in de winter van voedsel. In plaats van insecten eten ze dan energierijke zaden en noten. Ze passen hun darmstelsel hier zelfs op aan. Daarnaast trekken veel zangvogels in de winter – vanwege het goede voedselaanbod – naar dorpen en steden.

Voeren kan het beste ’s morgens vroeg en later in de middag. De vogels kunnen dan herstellen van de koude nachten en reserves opdoen voor de aankomende nacht. Voer niet te veel ineens; dit trekt muizen en ratten aan.

Wat kan er zoal gevoerd worden:

In de meeste tuinen treffen we voornamelijk zaad- en insecteneters aan als mussen, vinken, mezen en merels. Zaadeters, zoals mussen en vinken kunnen we herkennen aan de forse kegelvormige snavel. Met granen, maïs, zonnepitten, onkruidzaden, bruin brood en etensresten (geen zout!) kunnen we deze vogels tot een bezoek aan de voedertafel, of op de grond verleiden.
Insecteneters zoals heggenmus, roodborst, winterkoning en boomkruiper kunnen we herkennen aan de fijne priemsnaveltjes. Met fijn vogelvoer, meelwormen, maden, larven en ongekookte havermout zijn deze vogels bijzonder geholpen. Dit kan dan het beste op de grond, het liefst op beschutte plaatsen, zoals onder een heg of op ruime open plaatsen (denk aan verstoring door huisdieren).

Kleumende Turkse tortels foto Wim Wijering

Staartmees aan pindanetje foto Wim Wijering

Voedertips, kort samengevat:

Voer niet te veel ineens; het liefst vroeg in de morgen en tegen het einde van de middag;
Strooi het voer niet alleen op een voertafel maar ook op de grond voor soorten als heggenmus, huis-

en ringmus, winterkoning en roodborst;

Voer geen margarine of boter; deze werken als laxeermiddel.
Voer geen producten met zout. Voer ook geen producten met smaakstoffen, ongekookte rijst,

spekrandjes of droge kokosnoot. Dit kan voor vogels gevaarlijk zijn.

Houdt uw kat zoveel mogelijk binnen. Door hun jachtinstinct sneuvelen er jaarlijks heel wat vogels.
Voer vooral “natuurlijke producten”, zoals zonnebloempitten, zaden, noten etc.
Voer wat gemakkelijk bevriest, zoals appels, kan het beste in parten gevoerd worden.
Water is net zo belangrijk als voedsel; ook als het vriest. Momenteel krijgen de vogels echter voldoende vocht binnen door het eten van losse sneeuw.

Tips voor de voedertafel:

Het beste is een overdekte voedertafel. Het voer blijft dan overwegend droog.
Voer met mate en borstel de plank regelmatig met heet water schoon. In de uitwerpselen van vogels kunnen schadelijke bacillen. Een groot aantal vogels, geconcentreerd op een kleine plaats, kan een kweekplaats aan bacillen opleveren.
Houdt rekening met de aanvlieg- en vluchtroute. Een voedertafel in de nabijheid van struiken is aan

te bevelen.

Niet zelden hoor je: “Moet er eigenlijk wel gevoerd worden”?

Is voeren wel echt nodig? Worden de zwakste vogels niet juist de winter doorgeholpen waardoor populaties kunnen verzwakken? In de natuur overleven immers de sterksten! Dat zijn geluiden van mensen, die kritisch reageren op wintervoederingsacties.

Los van alle genoemde feiten over lichaamstemperatuur en de tijd die een vogel in de winter nodig heeft om zijn / haar kostje bij elkaar te zoeken, moeten wij ons als mens realiseren dat juist wij het zijn die de afgelopen eeuwen drastisch in het landschap hebben ingegrepen. Hierdoor zijn veel leefgebieden voor vogels en navenant hieraan het voedsel, nog maar voor een deel voor handen.

De ijsvogel is daarvan een goed voorbeeld. Veel afwateringswegen zijn de afgelopen decennia “rechtgetrokken”. Daarmee zijn veel natuurlijke waterlopen en stroomversnellingen verdwenen. Gelukkig doen de Waterschappen er tegenwoordig alles aan dat verschillende beken weer mogen meanderen. Nochtans zijn er nog veel watergangen die met dit weer sneller dichtvriezen, waardoor het voedsel voor de ijsvogel, te weten vis, onbereikbaar wordt. Het gevolg hiervan is dat de wintersterfte onder ijsvogels hoog is. In zachte winters kunnen ijsvogels goed overleven. Meerdere zachte winters achter elkaar levert een hoger bestand aan ijsvogels op, zoals nu al een aantal jaren het geval is. Nu er sprake is van een echte winterse periode, is het aannemelijk dat wel 80 tot 90 % van de ijsvogelpopulatie het loodje legt. Ook winterkoninkjes overkomt hetzelfde. Wat dat betreft zijn de namen van deze 2 vogelsoorten wat ongelukkig gekozen.

Roodborst bij pindakaaspot foto Wim Wijering

Tot slot:

Met wintervoedering help je de vogels dicht bij de bewoonde wereld. Daarnaast is het prachtig om de activiteiten van de verschillende vogels in je eigen omgeving van dichtbij waar te nemen. Pas nog hebben velen van u meegedaan aan de Nationale tuinvogeltelling. Het verslag, omlijst met veel foto’s, hiervan is binnenkort te lezen op onze website: www.nvwgdegrutto.nl

Weet verder dat veel ouderen het bijzonder waarderen dat er dicht bij huis vogels te zien zijn. Het zijn wat extra lichtpuntjes om de coronatijd en de sombere wintermaanden door te komen! Verder moeten we niet vergeten dat wintervoedering ook voor kinderen uit educatief oogpunt erg leerzaam is. Zo raken ze op een gemakkelijke manier vertrouwd met moedertje natuur. Kortom; zet uw beste beentje voor en help de vogels.

Namens de Natuur- en vogelwerkgroep “de Grutto”

Wim Wijering