Weekendexcursie Schiermonnikoog
​20-22 oktober 2023

Vrijdag 20 oktober
​
We zijn de tel een beetje kwijt; het is in ieder geval de zoveelste keer dat we naar Schiermonnikoog gaan. Dit bijzondere vogeleiland heeft namelijk voor altijd ons hart gestolen. Dat “Schier” binnen onze gelederen zo in trek is, merk je ook aan het aantal deelnemers. Maar liefst 32 “Schiergangers” gaan er mee. Daartoe de “vaste kern”, aangevuld met enkele oudgedienden en een handvol nieuwelingen. 

Zo zag het zo'n beetje uit met stormachtige aanlandige wind foto Wim Wijering

Een dag voor vertrek krijgen we te horen dat de eerste boot uit de vaart is genomen vanwege een op komst zijnde harde, stormachtige oostenwind, die vooral het noorden van het land zal teisteren. Het gevolg: extreem lage waterstanden. Deze combinatie komt slechts één keer in de 10 jaar voor. Op bijgaande foto, die op de boot is genomen, is enigszins te zien hoe dat er uitziet.

Het impliceert dat we op de eerste excursiedag een uurtje langer mogen blijven liggen. Tegen half elf kunnen we pas vanuit Lauwersoog vertrekken. Voor een aantal onzer is er nog net wat tijd  om een kijkje te nemen in de haven. Dat levert amper vogels op, maar gelukkig wel een roodkeelduiker.

Het waait enorm, maar het hoost gelukkig (nog) niet. Kleinzoon Jaimey (17), die al geruime tijd door het natuurvirus is aangestoken (hoe zou dat nu komen?), gaat voor het eerst mee. Zijn missie is niet zo zeer vogels kijken, maar zich verdiepen in de (zeldzame) korstmossen en mossen op het eiland.

Aan boord treffen we verspreid in de knusse passagierssalon de overige deelnemers. Er volgt een hartelijk weerzien. Na het bekende kopje koffie / thee en de vanzelfsprekende broodjes is er vanwege de weersomstandigheden weinig animo om vanaf het bovendek de sfeer van het Waddengebied op te snuiven. Wat een mietjes!   

Slechts 5 die-hearts (en zelfs heel even een zesde) trotseren de stormachtige wind, maar zijn wel genoodzaakt een plekje op te zoeken in de luwte. Onze voorzitter Jan meent voor even om dat niet te hoeven doen, maar moet zich al gauw vastgrijpen aan de reling. Het geeft ons gelukkig het gevoel dat de mens nog altijd niet in staat is om het weer naar z’n hand te zetten.  
​

Onze voorzitter moet zich aan de reling vastklampen foto Wim Wijering

Voordat we zijn ingekwartierd in “Le Tréport”, de boodschappenploeg zijn werk heeft gedaan en eenieder zijn of haar plekje heeft gevonden, gaan er uren overheen. De oriënteringstocht, die voor vandaag gepland staat, kan vanwege het extreme weer niet doorgaan. Dat weerhoudt evenwel niemand ervan om er op uit te trekken, zowel per fiets als te voet. Je kent menigeen niet weer als je ze in allerlei ruim zittende regenkleding ziet. In kleine (re) gezelschappen trekt men er op uit. 
​

Kliedernat bij de visboer foto Hermie Engelbertink

Als iedereen weer “thuis” is, de natte kledij heeft uitgetrokken en er alvast een voorschot wordt genomen op de avond, worden er heel wat belevenissen met elkaar gedeeld. We raken niet uitgepraat over de extreme weersomstandigheden van vandaag. Het was een unieke belevenis, die je  niet snel weer vergeet. 

 ’s Avonds is er in het dorp een afspraak gemaakt bij hotel van der Werff. Opnieuw trotseren we zowel op de heen- als de terugweg het slechte weer. De meesten van ons hebben zich wederom van top tot teen ingepakt. Het driegangen diner met de nodige drankjes gaat er uitstekend in. Dat hebben we na zoveel ontbering ook wel verdiend. Ergens tussen negen en tien zijn we terug op onze uitvalsbasis. Het is er nogal koud, omdat de verwarming veel te laat is aangezet. Ook het drogen van de doornatte kledij is een dingetje. 

Vier van de vijf die-hearts in de luwte op het bovendek foto Wim Wijering

De sterke luchtdrukdaling op deze dag zorgt niet alleen voor veel wind, maar ook voor kou en veel nattigheid. We krijgen te horen dat we te maken hebben met windkracht 8 oftewel storm “Babet”.  Voordat de bagage is overgepakt in het busje van de Kooiplaats en voor iedereen een fiets is geregeld, ondervinden we aan den lijve hoe dit alles aanvoelt en zie je her en der al kleumende koppies. Qua weer gaat het, zoveel is duidelijk, vandaag geen aangename en vogelrijke dag worden,

Je kent menigeen niet weer foto Rob Zonder

De strijd tegen de elementen gaat beginnen. In het begin met de stormwind in de rug is het goed te doen; je hoeft eigenlijk niet eens te trappen. Heel wat anders wordt het als je er tegenin moet fietsen. De striemende regen, vermengd met hagel zorgt als snel voor vuurrode koppen en kleumende handen. Bij terugkeer zijn de meesten, ondanks de regenkledij, nat en koud tot op het bot. Hondenweer is het.  In tegenstelling tot alle voorgaande jaren heeft de visboer op het eiland op dag 1 nauwelijks klandizie van ons. Maar toch waren het er vijf . . . . . . .  

De natte kledij is weer uit en men raakt niet uitgepraat foto Rob Zonder

Als op enig moment de hapjes en de drankjes op tafel komen krijgt onze vaste spreekstalmeester  Wim de vraag of hij niet alvast wat natuuropnames wil laten zien. Gelukkig zijn er meerdere presentaties beschikbaar, waarna we een poosje kunnen genieten van het thema” Natuurbeleving in Noordoost Twente”. De meesten maken het niet superlaat omdat we morgenvroeg weer vroeg op willen staan. 

Ondanks de extreem slechte weersomstandigheden klaagt eigenlijk niemand. Sterker nog; iedereen is het erover eens dat je dit ooit ook eens mee moet maken aan zee. De woorden “geweldige ervaring” is dan ook menigmaal te horen. Bijzonder genoeg worden er op de eerste dag toch nog 68 vogelsoorten op onze koelkastlijst aangekruist.

Zaterdag 21 oktober
​
Hermie en Joop zijn extra vroeg (06.00 uur) uit de veren. Zij zorgen er voor dat alles op tafel staat en  iedereen op tijd kan ontbijten. Ook wordt alles klaar gezet voor de lunchpakketten. Uiteraard worden er weer volop eieren gebakken, bakjes gevuld met yoghurt en muesli, -tig boterhammen gesmeerd en gezond fruit geconsumeerd.

Een beflijster is dan al gespot foto Wim Wijering

We kijken naar buiten. Tot onze verrassing is er een waterig zonnetje te zien, het is droog en er is nauwelijks sprake van wind. Een groter contrast met een dag eerder bestaat er niet. Iedereen stapt tegen negenen dan ook monter en met goede zin op het stalen ros. Een beflijster op het erf van de Kooiplaats is dan al gespot.

We beginnen aan een verlate oriënteringstocht.  Goed en wel weg is er al van alles te zien en te horen. Vooral kol-, grauwe- en rotganzen zijn, net als, spreeuwen en kieviten luidruchtig aanwezig. Bij de Herdershut houden zich kepen en vinken op en bovenaan de dijk wordt een ijsvogel gespot.

Er zijn veel meer vogels te zien dan een dag eerder. Overal vliegen koperwieken, zanglijsters en  graspiepers, terwijl in de verte wulpen zijn te horen. Op de route naar de Kobbeduinen vliegen aan weerszijden van het Kwelderpad voortdurend veldleeuweriken op en zijn er fazanten te zien. Soms heel dichtbij. In de buurt van de eerste slenk worden onder meer smient, tureluur en groenpootruiter gespot.

De fietsenstalling bij de Kobbeduinen staat nog vol met water foto Wim Wijering

Voortdurend zijn er fazanten te zien, soms heel dichtbij foto Rob Zonder

De fietsenstalling bij de Kobbeduinen staat nog vol met plassen water. Dat is een herinnering aan het vele regenwater van de vorige dag. De groep is intussen uitgedund. Daar is niets mis mee, omdat het merendeel van het gezelschap het eiland immers door en door kent. Wij huldigen het standpunt dat eenieder het weekend naar eigen inzicht en interesse dient te beleven. Bovendien komen we elkaar - zoals steeds - op het eiland geregeld weer tegen.

Het uitzichtpunt bij de Kobbeduinen is goed voor heel wat soorten. Het vliegt af en aan met koperwieken, kramsvogels, zanglijsters, merels, kepen, grote lijsters, vinken etc. Jan Gr. ontdekt op enig moment met de telescoop een 2-tal roodborsttapuiten. Eén van de nieuwelingen wil de beestjes graag ook eens zien, kijkt door het oculair en zegt ”Och ze vliegen net weg”, waarop Jan droogjes opmerkt: “Joa, dat doot ze!”. 

Veel brand- en rotganzen in de lucht foto Wim Wijering

Er worden veel lijsterachtigen gezien foto Wim Wijering

Een poosje later zetten we koers naar het Baken om te zien of er op de Oosterkwelder nog het een en ander te zien is. Dat valt wat tegen. Een buizerd ver weg op een paal, een biddende torenvalk en veel brand- en rotganzen in de lucht scoren geen al te hoge ogen. Wat je echter zeker niet op Schiermonnikoog zou verwachten is dat er bij het Baken een stuk koperkabel is weggeknipt. Zelfs op zo’n afgelegen plek kunnen ze niet met de vingers van andermans spullen afblijven. Niet te begrijpen

De altijd enerverende en spannende tocht door de kwelder zit er dit weekend helaas niet in. Er is gewoon te veel water gevallen Dan maar eens een sprongetje wagen, denkt Joop. Als we weer terug zijn bij de fietsen, valt op dat er toch heel wat vakantiegangers op het eiland zijn. Op de vrijdag leek het op veel plaatsen wel uitgestorven.

Drieteenstrandloper aan het strand foto Rob Zonder

Joop waagt nog maar eens een sprongetje foto Wim Wijering

Rob fotografeert een driettenstrandloper foto Wim Wijering

Bij het strandpaviljoen “de Marlijn” kuieren we op ons gemakkie naar het Noorderstrand. Qua vogels valt het hier helaas tegen. Wat drieteenstrandlopers en op zee enkele zwarte zee-eenden. Dat is het – naast de bekende meeuwensoorten – wel zo’n beetje. Qua weer treffen we het en de zilte zeelucht, het vrije gevoel en de saamhorigheid vergoeden veel.

Een aantal is toe aan een bakkie koffie met appeltaart en slagroom, waardoor de groep verder uitdunt. De rest gaat richting dorp om een gebakken visje te scoren. Onderweg in het bos kunnen evenwel nog grote bonte specht en goudhaan worden aangekruist en bij het dorp zijn groenlingen te zien. Niet ver van de viswinkel staat herfsttijloos in bloei. Deze wordt ook wel aangeduid als herfstkrokus. Dat krijgen we niet al te vaak te zien of er wordt eenvoudigweg niet op gelet. Johan ontdekt in het dorp overigens ook nog een “verdwaalde” bonte kraai.

Sneeuwgors laat zich gewillig portretteren foto Wim Wijering

Herfsttijloos of herfstcrocus in bloei foto Wim Wijering

En jawel hoor;  bij het visrestaurant treffen we nog meer “Schiergangers” van onze groep.Net als de Jachthaven en de Westerplas is dit voor velen een bekende trekpleister. De sfeer zit er goed in en er wordt flink met elkaar gedold. Gelaafd en gespijsd kunnen we er weer een poosje tegen. Op richting Jachthaven, waar altijd wel iets bijzonders te zien valt. En dat klopt. Eerst krijgen we een aantal kanoeten in het vizier en niet veel later een sneeuwgorsvrouwtje. De laatste is niet schuw en laat zich gewillig portretteren.

We vernemen dat op het ruige stuk al enkele dagen een dwerggors wordt gezien. Vindt die maar eens. Bij een stukje met hoge vegetatie staat evenwel een groepje vogelaars. Kennelijk zien zij iets bijzonders. We sluiten ons bij hen aan en krijgen te horen dat ze inderdaad het beestje  hebben gevonden. Deze minigors laat zich, volgens hen, jammer genoeg niet of nauwelijks zien. Nadat we een poosje hebben “gepost” om een glimp van de vogel op te vangen, vliegt deze plots uit de begroeiing en vervolgens over en langs ons heen. Jan N. en Henk hebben diens kenmerkende piepje nog net gehoord. De rest moet het doen met die ene glimp. 

Bij de Jachthaven is gelukkig nog veel meer te zien. Soorten als bonte strandloper, rosse grutto, krombekstrandloper, kleine strandloper, steenloper, bergeend, brilduiker, pijlstaart, eider etc., kunnen ook al snel worden genoteerd, evenals de 2e ijsvogel van vandaag en een kleine zilverreiger. Putters en kneutjes zijn er ook en natuurlijk enorme aantallen scholeksters. Het soortenlijstje begint zich aardig te vullen.

Enorme aantallen scholeksters foto Wim Wijering

De logische oversteek naar de Westerplas is snel gemaakt. Op weg naar de kijkhut krijst een waterral. Een aantal van ons schrikt ervan omdat het zo dichtbij klinkt. Het beestje laat zich echter niet zien. Een blik op het water levert al snel nieuwe soorten op als lepelaar, slob- krak- en tafeleend, dodaars, staartmees, grote mantelmeeuw en grote zilverreiger.

Grapje over een tafeleend foto Wim Wijering

Onderaan bij de Banckspolder staan veel hoge uitgebloeide zonnebloemen. We springen van de fiets omdat er gefladder te zien is. En jawel hoor, meerdere kepen en huismussen vechten om de zonnepitten. Natuurlijk staan we een poosje naar die tafereeltjes te kijken en worden er foto’s gemaakt van vooral de kepen. Een eindje verder worden er ook strandleeuweriken ontdekt. Het zijn er maar liefst 15. Ze zijn te ver van ons vandaan om er (goede) foto’s van te maken. 

Vijf roodhalsganzen in de Banckspolder foto Johan Drop

De kijkhut op deze locatie wordt veel bezocht. Lang niet iedereen heeft echter verstand van vogels. Met allerlei apparatuur om je nek, word je al snel bestempeld als deskundige en krijg je vragen. Bijvoorbeeld bij de betreffende tafeleend: “Mijnheer, wat zwemt daar?”. Je geeft dan uiteraard keurig antwoord. Vraag 2 die er direct achteraan komt, luidt: “Hoe ziet u dat zo snel?”, waarna de vraag wordt beantwoord met: “Dat kun je zien aan z’n vier poten!” Even word je verbaasd aangestaard en als je zegt dat het een grapje is, schiet iedereen in de lach. Vogelen kan soms ook best humoristisch zijn.

Kepen foeragerend op zonnebloem foto Johan Drop

Als we uitgekeken zijn, zien we in de verte een ander groepje van ons staan, die in het weiland kijkt naar een grote groep rotganzen. Kennelijk zijn er nog meer ontdekkingen gedaan. Dat klopt inderdaad. Tussen de gewone rotganzen lopen maar liefst vijf roodhalsganzen. Het zijn relatief kleine, kleurrijke en sierlijke ganzen met een opvallende tekening. Ze worden in ons land in de herfst en winter maar mondjesmaat gezien. 

In dezelfde groep bevindt zich ook een zwarte rotgans. Nooit eerder hebben we het genoegen mogen smaken om deze relatief zeldzame soort in al die jaren dat we op “Schier” komen, te ontmoeten. Bij dit exemplaar valt de kenmerkende lichte flank en de grote driehoekige witte halsvlek overduidelijk op. Dat is vooral ook waarvoor je naar de Waddeneilanden komt.

Zeldzame korstmossen fotograferen bij de Jachthaven foto Wim Wijering

Ook vandaag gaan we gezamenlijk uit eten bij hotel van der Werff. We zijn extra vroeg, omdat de zaterdagavond altijd in het teken staat van een terugblik op het excursieweekend van een jaar eerder.  Deze keer staan de belevenissen op Ameland op het programma. Theun en Margot (de Kooiplaats) zijn ook uitgenodigd. Zij vinden het altijd mooi om ons weer te zien en samen met ons de natuur te beleven aan de hand van de vele foto’s, die er elk jaar weer opnieuw worden gemaakt.

Wim doet - als vanouds - het woord en vraagt bij aanvang de aanwezigen om een applaus voor Joop en Hermie, die altijd maar weer in alle vroegte klaar staan voor iedereen. Halverwege de presentatie over Ameland wordt een minuut stilte ingelast, omdat niet alleen een poosje geleden één van onze vaste Schiergangers (Alfons Leus), maar ook recentelijk onze v.m. voorzitter (Gerard Boerrigter) ons ontvallen zijn. Logischerwijs zijn we op deze avond wat ingetogener dan normaal

Zwarte rotgans met lichte flank en driehoekige witte halsvlek foto Johan Drop

Niet alleen de vogelaars, maar ook Jaimey beleeft een topdag. Hij vindt 3 soorten wantsen, te weten: berkenkielwants, meidoornkielwants en bladpootrandwants. Daarnaast ook nog eens 4 zeldzame soorten korstmossen en mossen met bijzondere namen als parasietkorst, grote stipjes, vierkantsmos en een korstmosparasiet met de wetenschappelijk naam Diplotomma parasiticus. Naast veel andere soorten korstmossen ontdekt hij  ook nog enkele tamelijk zeldzame soorten, waartoe gelobde zeecitroenkorst en grijze bisschopsmuts. In de toekomst gaan we waarschijnlijk veel meer van hem horen.

Gelobde zeecitroenkorst in de Jachthaven foto Jaimey Wilbers

Resteert tot slot de soortenlijst van vandaag. Maar liefst 38 nieuwe soorten zijn er bij gekomen. De soortenlijst wordt afgesloten met 106 soorten.   

Zondag 22 oktober 2023 
​

De dames sporen een gewone zeehond op foto Sylvia Schepers

Op deze dag zijn Sylvia, Bianca en Gerald het vroegst uit de veren. Zij hebben het bij Theun voor elkaar gekregen dat ze met hem in de jeep mee mogen. Hij laat er zelfs de zondagsmis voor schieten. Het rijden over het strand is alleen voorbehouden aan een aantal eilandbewoners. Onderweg vertelt Theun van alles over zijn jutterstochten van weleer en vindt bij zijn passagiers een aandachtig gehoor. Die laten zich evenmin onbetuigd en sporen voor hem een over het hoofd geziene gewone zeehond en zelfs een witte helm op. 

Natuurlijk wordt ook het meest oostelijke deel van Schiermonnikoog (de Balg) met een bezoek vereerd. Hier zijn altijd zeehonden te bewonderen. Theun laat weten dat het eiland de afgelopen jaren 6 kilometer is aangegroeid. Hoe lang zal het nog duren voordat de Rottumerplaat is bereikt?   

De rest trekt er uiteraard ook op uit; de meesten gaan met de fiets en sommigen vinden het heerlijk om te wandelen. De weergoden zijn ons ook op deze dag goed gezind. Net als een dag eerder worden er op verschillende plekken tapuiten gezien.  Er wordt zelfs een rode wouw gesignaleerd, waarvan een mooie foto kan worden gemaakt. Ook soorten als sijs, slechtvalk, visdief en zeekoet krijgen een eervolle vermelding op onze soortenlijst.   

Op het verlanglijstje stonden ook (tamelijk) zeldzame soorten als rosse franjepoot, vale gierzwaluw en kleine alk, die wel door anderen, maar niet door onze groep zijn waargenomen. Je kunt nu eenmaal niet alles hebben. Natuurlijk wordt er wel weer een visje gescoord in het dorp. Die traditie houden we er in ieder geval in

Mooie foto van een rode wouw foto Rob Zonder

Vanwege andere verplichtingen vertrekt een aantal al om 13.30 per boot naar de vaste wal. Vanaf de Veerhaven kan op de valreep tot slot nog de kluut worden genoteerd. Het zijn er exact 22. De overige “Schiergangers” pakken de laatste middagboot; die van 16.30 uur. 

Exact 22 kluten zichtbaar vanaf de Veerdam foto Wim Wijering

Enkele excursieleden, die voor het eerst mee waren vonden het ondanks de stormachtige vrijdag een geweldig weekend. Naar verluidt denkt iedereen er zo over. Niet alleen in Almelo is altijd wat te doen, maar zeker ook op Schiermonnikoog. De foto’s voor volgend jaar liggen al weer klaar. Oh ja, onze soortenlijst bleef uiteindelijk steken op 111 soorten. Niet onverdienstelijk, toch

Auteur: Wim Wijering
​
Foto’s: Rob Zonder, Johan Drop, Wim Wijering, Jaimey Wilbers, Sylvia Schepers en Hermie Engelbertink