Portret van een Visarend

Portret van een visarend

In november / december 2008 was ondergetekende voor de 15e keer te gast in Aruba. Vanuit mijn interesse voor vogels en mijn fotografiepassie, heb ik tijdens deze vakantie extra aandacht kunnen besteden aan een soort, die me al jaren intrigeert, namelijk de visarend (Pandion haliaetus). Alhoewel de soort als arend te boek staat, is hij aan de echte arenden nauwelijks verwant.

De visarend (Pandion haliaetus) is één van de twee roofvogelsoorten, die kosmopolitisch is en derhalve zowel in Eurazië, Amerika,Afrika als in Australië voorkomt. De andere kosmopoliet is de slechtvalk (Falco peregrinus). Beide soorten komen op Aruba voor. De visarend wordt in Aruba aangeduid als Gabilan piskadó en de slechtvalk als Falki peregrino.

Van een kosmopoliet als de visarend is het voor de hand liggend dat er een aantal ondersoorten van bestaan. Naast de nominaatvorm Pandion haliaetus tus haliaetus, zoals wij die hier kennen, zijn er 4 ondersoorten bekend, te weten: P.h. melvillensis, P.h cristatus, P.h. ridgewayi en P.h. carolinensis. De laatste ondersoort komt voornamelijk in Noord Amerika voor en derhalve ook op Aruba. Van deze ondersoort zijn in dit artikel de meeste opnames gemaakt.

De visarend is in Aruba geen zeldzame verschijning. Met enige regelmaat zijn ze langs de kust te vinden, maar ook boven de binnenbaaien en de zoetwaterplassen. De soort kan op het idyllische eiland het gehele jaar door worden waargenomen. Het betreft dan met name niet geslachtsrijpe exemplaren. Gebroed wordt er evenwel niet. De meeste vogels worden gezien “in de wintermaanden” en gedurende de voor- en najaarstrek. Tijdens mijn verblijf op het eiland verbleven er zeker zeven exemplaren.

Uit ervaring is mij bekend dat de soort op Aruba vooral te vinden is bij Commanders Baai, Baby beach, Punta Basora, Arashi Beach en Kudarebe. Met name in de buurt van laatstgenoemde locatie zijn regelmatig jagende visarenden te zien. Zo ook op 28 november j.l. , waarbij ondergetekende langdurig een visarend kon observeren tijdens zijn jachtvluchten boven de Caraïbische zee. Hierbij was geregeld “de bidstand”, zoals we dat ook kennen van torenvalken en ruigpootbuizerds, te zien.

Tijdens de waargenomen stootduiken was de vogel niet bepaald succesvol. Dat had waarschijnlijk te maken met de golfslag en de schuimvorming op het water. De inschatting tot de prooi wordt daardoor behoorlijk bemoeilijkt. Twee jaar eerder konden in een zoetwaterplas bij Santa Cruz echter wel opnames worden gemaakt van een visarend, die een flinke vis uit het water “sloeg”.

In de vlucht zijn de lange en sterk gevingerde vleugels te zien, als ook de bekende knik in de vleugels. De onderkant van de vogel is roomwit. Dat geldt in ieder geval voor de volwassen exemplaren. Jonge vogels zijn in de regel herkenbaar aan de wat uitbundiger bruine vlektekening op de borst, de bruin gevlekte kruin, de oranje iris, de lichte veerzomeen op de vleugeldekveren en de smallere gelijkmatige bandering op de staart, zoals op de foto te zien.

Visarenden zijn vrijwel volledig afhankelijk van de visvangst en mogen als zodanig specialisten “pur sang” worden genoemd. De soort eet ook vrijwel nooit iets anders als vis. Slechts bij heel slecht weer worden ook wel reptielen, kleine zoogdieren en zelfs kevers gegeten. De kop van de visarend is witachtig, met wellicht als belangrijkste kenmerk een zware zwarte streep door het oog. Met de noordoostpassaat in de juiste richting laat deze indrukwekkende visspecialist niet zelden ook “zijn kuif” zien. Vermoedelijk hebben we in dit geval te maken met een vrouwtje . Bij de mannetjes ontbreekt namelijk niet zelden de borstband.

Ze jagen door zich met een stootduik met de poten naar voren als het ware op vis te storten, die aan de oppervlakte zwemt. Soms weten ze verhoudingsgewijs grote vissen “ aan de haak te slaan”. Dat kunnen wel beesten zijn van één tot twee kilo. Daarbij kunnen ze soms geheel onder water verdwijnen. Er wordt beweerd dat er daardoor wel eens visarenden verdrinken, alhoewel dat in andere artikelen absoluut wordt tegengesproken. Als ze eenmaal de prooi hebben bemachtigd, wordt deze doorgaans met de kop naar voren in één of in beide klauwen meegenomen naar een vaste stek om aldaar opgegeten te worden.
Meer dan eens heb ik ze op een zuilcactus zien zitten, bezig met het verorberen van een “gezonde” maaltijd.

De soort is voor het vangen van vis volledig toegerust. De tenen zijn draaibaar, waardoor hij levende en glibberige vissen beter kan grijpen en vasthouden. Verder is de onderzijde van de tenen voorzien van ruwe schubben. De poten zijn blauwgrijs van kleur.

Voor een soort als de zeearend is vis ook heel belangrijk, maar deze wel tot de arenden behorende soort is hiervan niet volledig afhankelijk. Een aantal in ons land bekende roofvogels, waarvan je niet zou verwachten dat ze ook wel vis op het menu hebben staan, zijn rode- en zwarte wouw, als ook bruine kiekendief.

De Europese visarend is voor Nederlandse begrippen een uitgesproken trekvogel, die zijn winterkwartier in Afrika heeft. De visarend trekt tegenwoordig weer in redelijke aantallen door en over ons land. Dat is de afgelopen decennia wel eens anders geweest. Vervolging (met name afschot) en watervervuiling hebben de soort in het recente verleden geen goed gedaan. Gelukkig is daarin de afgelopen jaren in positieve zin een kentering gekomen. Bij goed viswater pleisteren ze soms voor langere tijd in ons land. Een enkele visarend overwintert hier. In 2006 verbleef in november en een deel van december een dergelijke visarend in onze contreien. Van dit exemplaar is op 9 december 2006 door samensteller dezes aan het Almelo-Nordhorn kanaal onder Rossum deze opname gemaakt.

Visarenden hebben al eeuwen niet meer in Nederland gebroed. Een aantal exemplaren overzomert hier al enkele jaren achtereen, maar in tegenstelling tot de zeearend is er tot dusverre nog steeds geen broedgeval in Nederland vastgesteld. De kans hierop lijkt evenwel toe te nemen.

Broeden doen ze wel in Scandinavië (met name Zweden), Finland en Rusland, maar ook in landen als Groot Brittannië en Duitsland; zij het daar in geringere aantallen. In Duitsland wordt de visarend op veel plekken geholpen met kunstnesten op hoogspanningsmasten. De Europese populatie wordt geschat op circa 7500 -9500 broedpaar.

U zult het met me eens zijn dat het schitterende beesten zijn, waarvan het vogelhartje altijd wat sneller zal blijven kloppen. Ter afsluiting derhalve nog maar enkele opnames van deze fraaie soort.

Wim Wijering.