Natuurkalender november 2016

natuurkalender november 2016

Jaargang 2016 schiet al weer aardig op. Nog één maand te gaan en dan zitten we al in 2017! Maar nu eerst nog de maand november; een echte paddenstoelenmaand. Het zal u niet verbazen dat we de afgelopen periode geregeld het veld zijn ingetrokken om in het rijk der schimmels interessante en fotogenieke soorten op de gevoelige plaat vastgelegd te krijgen. Of dat gelukt is, mag uzelf beoordelen.

Uiteraard hebben we ook deze keer weer verschillende vogelopnames gemaakt. Wat te denken van bijzondere soorten als: Jan van Gent, frater en een superlate gele kwikstaart. Verder wat normalere soorten als: watersnip, groenling, graspieper, knobbelzwaan, merel en spreeuw. Zoals reeds aangekondigd mogen paddenstoelen in deze herfstsessie zeker niet ontbreken. Dit keer hebben we maar liefst 9 soorten voor u op de gevoelige plaat weten vast te leggen, met prachtige namen als: porseleinzwam, spechtinktzwam, prachtvlamhoed, grote sponszwam, gekraagde- en baretaardster, wollige bundelzwam, valse kopergroenzwam en blauwgrijze schorsmycena. Ook hebben we met bruine kikker en kleine watersalamander zelfs nog twee soorten amfibieën weten te “verschalken”. De insectenwereld kon maar met één soort worden opgeluisterd, namelijk de gepluimde spanner. Voorts is maretak of mistletoe gefotografeerd evenals een (dood)gewone duizendpoot. De novembermaand wordt afgesloten met een dubbele regenboog en een prachtige “zonsondergang”.

Wij verwijzen u verder graag naar de vele recente overige foto's (zonder verdere toelichting), die we eveneens de afgelopen maand hebben gemaakt. Ook daar zit weer mooi materiaal bij. Vergeet vooral niet om op de foto's te klikken voor een vergroting. Als steeds veel kijk- en leesplezier toegewenst.

Porseleinzwam 02-11-2016 Twickel Delden foto Laurents ten Voorde

We beginnen deze keer met de opvallend wit-, dan wel ivoorkleurige Porseleinzwam (Oudemansiella mucida), waarvan de hoed bij droog weer er prachtig glanzend (als van porselein) uitziet. Bij vochtig weer, zoals in de onderhavige situatie, is de hoed ook fraai maar daarnaast erg kleverig. Door zijn doorschijnendheid is de porseleinzwam bijzonder geschikt om er tegenlichtopnames van te maken. Bij deze foto is er voor een andere - minstens zo mooie compositie - gekozen, waarbij ook de ring en de gestreepte steel goed zichtbaar zijn. De steel is verhoudingsgewijs dun, taai en niet zelden krom. Het is een zogeheten plaatjeszwam, die je vooral moet zoeken in oude beukenbossen.

Spechtinktzwam 03-11-2016 Colmar Berg Luxemburg foto Wim Wijering

Eveneens een typische soort van oude beukenbossen is de Spechtinktzwam (Coprinus picaceus). Het is één van de fraaiste soorten inktzwammen Ze zijn even groot als de veel algemenere Geschubde Inktzwammen (Coprinus comatus), maar verschillen duidelijk van kleur. De spechtinktzwam heeft een slanke witte steel die wel dertig centimeter lang kan worden. Jonge exemplaren zijn lichtbruin van kleur en oude exemplaren neigen naar de kleur zwart. Goed is op de foto te zien dat de hoed bedekt is met grote wollige plakken. De opname is overigens niet in Nederland gemaakt, maar in het Luxemburgse Colmar Berg. In ons land is deze inktzwam vrij zeldzaam.

Prachtvlamhoed 22-11-2016 Duivelshof de Lutte foto Laurents ten Voorde

Een pracht naam en een prachtige paddenstoel. Zo kan de Prachtvlamhoed (Gymnopilus junonius) gekarakteriseerd worden en die we voor op de gevoelige plaat hebben weten vast te leggen. Het is een grote en opvallend gekleurde paddenstoel, die als saprofyt op een dode stam werd aangetroffen. De vruchtlichamen staan dikwijls in bundels bijeen, zoals ook in dit geval. De kleur is warm oranjegeel of - zoals in dit geval – oranjebruin en de steel is voorzien van een ring, die bovenaan glad en onderaan vezelig is. Dit alles is op de foto goed te zien. Prachtvlamhoeden kun je maar beter niet eten; ze zijn niet alleen bitter, maar ook nog eens behoorlijk giftig. Bovendien kun je er behoorlijk van aan het “zweven” komen.

Grote Sponszwam 16-11-2016 Grote Veld omgeving Lochem foto Fons Wijering

In tegenstelling tot de prachtvlamhoed is de afgebeelde Grote Sponszwam (Sparassis crispa) wel eetbaar. Deze geelbruine paddenstoel lijkt daadwerkelijk op een (bad)spons, maar het is niet aan te raden om ‘m als zodanig te gebruiken. Ze zijn weliswaar niet zeldzaam in ons land, maar erg dik gezaaid zijn ze nu ook weer niet. Bovendien staan wij het plukken van paddenstoelen uit de vrije natuur voor consumptiedoeleinden niet voor. De grote sponszwam is bijna altijd te vinden tussen de worteloksels van naaldbomen. Ze kunnen behoorlijk groot worden tot wel 40 – 50 cm in doorsnee. In het Engels worden ze Cauliflower mushroom, oftewel bloemkoolzwam genoemd, maar die naam gebruiken we al voor een andere paddenstoelensoort.

Gekraagde aardster 29-11-2016 Grote Veld Lochem foto Wim Wijering

Aardsterren zijn qua vormgeving beslist fotogeniek te noemen. De meest voorkomende van de 19 soorten, die inheems zijn, is de Gekraagde Aardster (Geastrum triplex). In de groeifase heeft deze redelijk forse stervormige zwam een opstaande kraag. Het afgebeelde exemplaar heeft evenwel z’n beste tijd gehad, hetgeen onder meer te zien is aan de “afhangende” kraag en de perkamentachtige bol. Het determineren wordt lastig als de kraag ontbreekt. Dit komt nogal eens voor. Aardsterren behoren tot de zogeheten buikzwammen, die je op veel plekken kunt tegenkomen; in dit geval een parkachtige omgeving. Verwarring is mogelijk met: Gewimperde Aardster (G. fimbriatum), Roze Aardster (G. rufescens), Slanke Aardster (G. lageniforme), Tuinaardster (G. smardae) en Viltige Aardster (G. saccatum).

Baretaardster ~ 15 mm ~ 24-11-2016 Grote Veld Lochem foto Leo Wijering

Een stuk minder algemeen is de zogeheten Baretaardster (Geastrum striatumis), welke op dezelfde locatie met meerdere exemplaren werd aangetroffen in een kalkrijke omgeving. Menig exemplaar lag los, waardoor goed de vastgegroeide aarde aan dit buikzwammetje te zien was. Dat losliggen is overduidelijk het werk van een merel. De baretaardster is voornamelijk te vinden in de duinen, maar ook in het binnenland komen ze voor. Lange tijd is gedacht dat ze vrij zeldzaam waren, maar de groeiende aandacht voor paddenstoelen heeft duidelijk gemaakt dat het qua zeldzaamheid nog wel meevalt met deze soort. Deze aardster is herkenbaar aan het (viltige) bolletje op steel met bovenop een puntige uitsteeksel. Ze hebben wel iets weg van een alpinomuts of baret. Uit onze kindertijd kan ik me de Twentse term “Pielemutske” voor dit hoofddeksel nog herinneren. Verwarring is overigens mogelijk met de Grote Aardster (G. pectinatum).

Wollige bundelzwam 07-11-2016 Ballastplaatbos Lauwersmeergebied foto Fons Wijering

Een mooie opname kon er deze maand ook worden gemaakt van deze Wollige Bundelzwam (Hemipholiota populnea). De soort is vrij algemeen in ons land en kun je aantreffen op levende en dode populieren, hetgeen terug te vinden is in de wetenschappelijke benaming. Een enkele keer vind je ze ook op wilgen en appelbomen. Ze groeien vaak in wonden van bomen, zoals het zaagvlak van gevelde populieren. De hoed kan een doorsnee hebben van wel 20 cm. Ze zijn zowel solitair als in bundels te vinden, zijn lichtgrijs tot geelbruin van kleur en zitten vol met vezelige wollige schubben. Vandaar de Nederlandse naamgeving.

Valse Kopergroenzwam 05-11-2016 Suyderoogh Lauwersmeergebied foto Fons Wijering

Eveneens fraai is deze opname van een Valse Kopergroenzwam (Psilocybe caerulea), die algemeen in ons land voorkomt. Ze zijn vooral op paden van gesnipperd hout te vinden. Ze kunnen heel gemakkelijk - hoe kan het ook anders - verward worden met de (echte) Kopergroenzwam (Psilocybe aeruginosa). De “echte” heeft een krachtige ring om de steel en de lamelsneden zijn wit van kleur. Bij de Valse kopergroenzwam is er slechts vaag iets van een ring te zien en de lamelsneden zijn niet wit, maar bruinachtig. Bij beide soorten verbleekt na verloop van tijd de opvallend groene kleur.

Blauwgrijze schorsmycena 11-11-2016 Arboretum de Lutte foto Leo Wijering

Mycena’s zijn niet zelden lastig op naam te brengen. Dat komt omdat ze klein zijn, vaak op elkaar lijken en er alleen al in Nederland bijna 100 soorten van voorkomen. Ze zijn te verdelen in twee geslachten. De meeste soorten treffen we aan in het geslacht Mycena zelf en de overige in het geslacht Hemimycena. Het zijn zogeheten plaatjeszwammen, die klein, sierlijk en lang gesteeld zijn met klokvormige hoedjes. Op de foto ziet u de Blauwgrijze Schorsmycena (Mycena pseudocorticola), die groeit op vochtige plaatsen. De bemoste schors van wilgen en populieren biedt de meeste kans op succes, zoals ook op de foto te zien.

Bruine kikker ~ orankekleurig jonkie ~ 22-11-2016 Duivelshof de Lutte foto Wim Wijering

Een bezoekje aan het Duivelshof in de Lutte leverde tot onze verrassing in de 4e week van november nog volop rondspringende Bruine kikkers (Rana temporaria) op. Kennelijk hadden ze nog geen weet van de naderende vrieskou of waren juist op zoek naar een geschikte overwinteringsplek. In plaats van bruine kikker hadden ze deze soort beter de naam “variabele kikker” kunnen geven, want er is er werkelijk niet één gelijk. En dan kom je ze ook nog in verschillende kleurvarianten tegen. Wat bijvoorbeeld te denken van dit oranjekleurige jonkie, die merkwaardig genoeg een boom begon te beklimmen! Omdat het geen boomkikker is, kieperde het beestje er na circa 40 cm even zo vrolijk weer uit. Het merendeel van de actieve kikkers bleken jonkies te zijn. Ze zijn pas na 2 à 3 jaar geslachtsrijp en kunnen wel 11 cm groot worden. Hierbij dient te worden aangetekend dat de vrouwtjes groter zijn dan de mannetjes.

Kleine watersalamander ~ jonkie ~ 22-11-2016 Duivelshof de Lutte foto Laurents ten Voorde

Niet ver uit de buurt kroop een Kleine Watersalamander (Lissotriton vulgaris) door het gebladerte op de grond. Het is na de bruine kikker en de gewone pad de meest algemene amfibie in de Benelux. Qua lengte kan de kleine watersalamander weliswaar wedijveren met de bruine kikker, maar qua “volume” en gewicht allesbehalve. Wat velen niet weten is dat de kleine watersalamander niet de kleinste salamander in Nederland is. Dat is namelijk de Vinpootsalamander (Lissotriton helveticus), die overigens niet in Twente voorkomt, maar wel in het zuiden van het land, maar slechts in kleine aantallen. Vrouwtjes van deze soort lijken veel op die van de kleine watersalamander.

Gepluimde spanner 22-11-2016 Duivelshof de Lutte foto Wim Wijering

In het Duivelshof kon ook deze Gepluimde spanner (Colotois pennaria) worden geportretteerd, die zich een plekje aan de stam van een beuk had opgezocht. Ze hebben qua waardboom evenwel een voorkeur voor eik. De vliegtijd van deze nachtvlindersoort is van begin september tot eind november. Ze vliegen slechts in één generatie; een echte herfstvlinder dus. Ze komen verspreid over het gehele land voor. De mannetjes zijn goed herkenbaar aan de brede geveerde antennes. Die zijn bij dit exemplaar niet aanwezig, waardoor dit exemplaar de boeken in kan als een vrouwelijk exemplaar.

Knobbelzwaan ~ vrouwtje met juveniele vogel ~ 28-11-2016 Kanaal Almelo Nordhorn Agelo foto Wim Wijering

Op het Kanaal Almelo Nordhorn te Agelo bivakkeren al vele maanden Knobbelzwanen (Cygnus olor). Ze hebben een goed broedseizoen achter de rug, want van de vijf broedparen hebben er vier jongen groot gebracht en niet zo weinig ook (6, 5,5 en 4). Al die tijd hebben ze zich met z’n allen te goed gedaan aan de grote hoeveelheid eendenkroos die op het kanaal drijft. Eind oktober / begin november waren er plotseling van de 20 jongen nog maar 6 over. Deze verdwijning mag op z’n minst als raadselachtig worden beschouwd, omdat jonge knobbelzwanen doorgaans een jaar lang bij de oudervogels blijven. Verjaging, bejaging en predatie lijken hoogst onwaarschijnlijk, maar feit is dat er nu nog vier paar oudervogels rondzwemmen, met slechts 3, 2, 1 en 0 jongen. Gedacht wordt aan het onverkwikkelijke zwanendriften, maar dat is tot dusverre een aanname. Op de foto ziet u één van de volwassen vogels met bij zich het enige jong, terwijl deze er tot voor kort nog 6 had!

Gele kwikstaart ~ zeer laat exemplaar ~ 17-11-2016 Oelemars Losser foto Leo Wijering

Een superlate Gele Kwikstaart (Motacilla flava) kon op 17 november op de gevoelige plaat worden vastgelegd bij de Oelemars te Losser. Dat is meteen de allerlaatste waarneming van deze soort dit jaar in ons land. Elders in Nederland werd deze soort dit jaar voor het laatst waargenomen op 02 november j.l. Novemberwaarnemingen van deze soort zijn uitermate schaars. Gele kwikstaarten trekken via Frankrijk en het Iberisch Schiereiland naar Afrika. Daar overwinteren ze in het Sahelgebied. De normale doortrek van de gele kwikstaart vindt in ons land plaats vanaf half augustus tot eind september.

Watersnip ~ op ijs ~ 29-11-2016 Oelemars foto Leo Wijering

Daar waar de één in het najaar wegtrekt naar warmere oorden, trekken anderen zich van de weersomstandigheden tijdens de trek niet al teveel van aan. Neem nou deze Watersnip (Gallinago gallinago), die eveneens bij de Oelemars kon worden geportretteerd, maar dan wel op het moment dat er ijs op het water lag! Het heeft hier namelijk behoorlijk had gevroren in de laatste week van november. De najaarstrek van deze snip begint meestal direct al na de broedtijd, maar kan tot diep in de winter aanhouden. Het gaat dan wel om kleinere aantallen. In het verleden zagen we ze soms met meerdere exemplaren in de sneeuw foerageren. Sneeuw en ijs; het is en blijft toch vreemd voor een soort, die z’n voedsel betrekt uit de drassige bodem.

Fraters ~ strijken neer voor wandelaarster ~ 08-11-2016 Peazermerlannen Paesens foto Fons Wijering

Een soort, die we in Twente, niet al te vaak te zien zullen krijgen, laat staan voor de lens, is de Frater (Carduelis flavirostris). De opname is dan ook niet in Twente, maar langs de Fries-Groningse Waddenkust gemaakt. De soort behoort tot de vinkachtigen en heeft wel wat weg van een kneu. Het gele snaveltje, de roze stuit en de lichte vleugelstreep zijn in dat verband de belangrijkste kenmerken. Ze broeden hier niet, maar zijn afkomstig van de broedgebieden langs de Noorse kust. ’s Winters foerageren ze in groepen, vooral in kweldergebieden. Hier doen ze zich tegoed aan de zaden van zoutminnende planten. Het zijn rusteloze en beweeglijke vogeltjes, die zich van de mens niet al teveel aan schijnen te trekken, getuige deze foto waarbij een groep fraters voor een wandelaarster neerstrijkt.

Jan van Gent 01-11-2016 wad Lauwersoog foto Fons Wijering

Een andere soort, die je langs de kust kunt tegenkomen is de Jan van Gent (Morus bassanus). Het is een zeevogel pur sang, die in het najaar langs de Noordzeekust te zien is, maar dan met aanlandige wind. Langs de wadkant zie je ze maar hoogst sporadisch. Dit exemplaar betreft waarschijnlijk een verzwakt individu wat is binnen komen waaien in Lauwershaven. Jan van Genten hebben een behoorlijk formaat en zijn zelfs groter dan zilvermeeuwen. Het zijn pure viseters, waarvoor ze spectaculaire duikvluchten maken van wel 40 meter hoogte. Jonge vogels zijn aanvankelijk bruin van kleur en worden gaandeweg steeds witter. Pas tussen hun 4e en 6e levensjaar zijn ze volwassen en worden ze geheel wit met zwarte vleugelpunten en geelbruine kop. Het afgebeelde exemplaar is waarschijnlijk dus al enkele jaartjes oud. Misschien wel té oud.

Merel ~ tussen de rozenbottels ~ 06-11-2016 Lauwersmeergebied foto Leo Wijering

Alhoewel in het Lauwersmeergebied geregeld bijzondere vogelsoorten te zien zijn, gaan wij uiteraard niet voorbij aan voor ons heel gewone soorten, als de Merel (Turdus merula). Dit mannetje deed zich tegoed aan rozenbottels en had er net één opgepeuzeld. We staan er in het najaar vaak niet bij stil, maar veel merels uit Noord- en Oost-Europa trekken in de winter naar Midden-, West- en Zuid-Europa en trekken dan door ons land. Ze zijn een tikkeltje groter dan de Westeuropese merel, zoals wij die uit onze tuin kennen en vaak ook een stuk schuwer. Aan de snavel kun je bij merels niet zelden zien of je nog met een vrij jong exemplaar of al met een oudje te maken hebt. Verhoudingsgewijs lange snavels, neigend naar geeloranje of zelfs oranjerood duidt op oudere exemplaren. Dit exemplaar dan ook bepaald geen jonkie meer.

Spreeuw ~ foeragerend ~ 03-11-2016 Lauwersmeergebied foto Leo Wijering

Voor velen is de Spreeuw (Sturnus vulgaris) wellicht een hele gewone vogel en amper het aankijken waard, maar als je ‘m eens goed bekijkt dan zie je volop witte spikkels (vinkjes) op een zwart en bruin verenkleed, met zo hier een daar een paarse of groene zweem. Eigenlijk heel mooi toch! Omdat de soort zoveel voorkomt, nemen we niet vaak de moeite om deze imitator pur sang eens goed te bekijken, laat staan te beluisteren. Het is en blijft namelijk een schitterende vogel. De spreeuwen die hier overigens de winter doorbrengen, komen vaak uit Scandinavische streken en zelfs uit Rusland. Onze “eigen” spreeuwen brengen de winter door in Frankrijk en Spanje en het zuidelijk deel van Engeland.

Graspieper 01-11-2016 Lauweersmeergebied foto Fons Wijering

In het Lauwersmeergebied kon in een ruig stukje ook deze Graspieper (Anthus pratensis) worden vereeuwigd. Onlangs kwam deze soort tijdens Euro Birdwatch volop in het nieuws, omdat deze tijdens de landelijke trekvogelteldag het vaakst geteld werd. Meestal zijn het soorten als spreeuw en vink, die deze “eer” te beurt valt. Het was trouwens voor het eerst dat de graspieper het meest gezien werd in Nederland tijdens deze jaarlijkse teldag, welke plaats vond op 01 oktober j.l. Op die dag werden er meer dan 100.000 geteld. Volgens Vogelbescherming Nederland had dat te maken met de (zwakke) wind uit het zuiden, waardoor de vogels afkomstig uit Noord-Europa, te kampen kregen met wat tegenwind. Kleinere vogels, zoals graspiepers, gaan dan lager vliegen en worden daardoor eerder opgemerkt.

Groenling ~ vrouwtje foeragerend ~ 20-11-2016 Grote Rietplas Emmen foto Leo Wijering

De laatste foto uit de vogelreeks hebben we bewaard voor deze smakelijk etende Groenling (Chloris chloris). Zo te zien is er met dit beestje niets aan de hand. Deze vinkachtige staat dit jaar echter extra in de belangstelling van het Dutch Wildlife Health Centre. Het DWHC onderzoekt en signaleert ziektes van in het wild levende dieren in Nederland. Verzocht wordt om dood gevonden groenlingen (bijvoorbeeld bij voederplaatsen) te melden. Bij groenlingen is namelijk de besmettelijke ziekte “het geel” (trichomonose) geconstateerd, iets wat vooral bij duiven voorkomt. De aandoening wordt gekarakteriseerd door een kaasachtige ophoping in mond- en keelholte, krop en slokdarm, waardoor de dieren niet meer kunnen eten en als het ware verhongeren en verdorsten.

Duizendpoot 28-11-2016 Nijstad Weerselo foto Wim Wijering

In ons land komen enkele 10-tallen soorten duizendpoten voor, waaronder de afgebeelde Gewone Duizendpoot (Lithobius forficatus), die zeer algemeen is en roodoranje van kleur. Duizendpoten moet je vooral zoeken op vochtige donkere plekken. Dit exemplaar kwam uit de afvoerpijp van de badkuip tevoorschijn. Een jonge duizendpoot heeft zeven segmenten en deze telt er acht. Het zal dus een volwassen exemplaar zijn, temeer omdat deze geleedpotige 15 paar poten heeft. Zoals u ziet heeft elk segment aan weerszijden één poot. Daarmee verschillen ze van de miljoenpoten, die aan weerszijden van elk segment twee poten hebben. Bovendien is het lichaam bij miljoenpoten rond en dat van duizendpoten afgeplat. Hoe het ook zij; de benaming van beide geslachten is, voor wat betreft het aantal poten, wel erg ruimhartig gekozen.

Maretak of Mistletoe 03-11-2016 Rodenbourg Luxemburg foto Wim Wijering

Omdat we al weer hard op weg zijn naar de Kerst, leek het ons wel een leuk idee om ook eens aandacht te besteden aan Maretak oftewel Mistletoe (Viscum album). Zoenen onder mistletoe is in Engeland rond de kerstdagen volksgebruik nummer 1. Het is volgens de overlevering een geluk brengend fenomeen. Hier kennen we deze folklore niet zo. Maretak of mistletoe is wat men noemt het buitenbeentje binnen het plantenrijk. Het is een zogeheten halfparasiet, hetgeen wil zeggen dat ze op andere planten (bomen) groeien en leven van diens voedingstoffen. Vaak zijn dat appelbomen. Van nature tref je ze in ons land vrijwel alleen in Limburg aan. In Luxemburg, waar deze opname is gemaakt, komen ze overal massaal voor. Ze vallen in de winter het meest op, vanwege hun groene bolvormige uiterlijk in kale bomen. De bessen zijn dan parelwit.

Dubbele regenboog ~ boven boerderij ~ 02-11-2016 Twickel Delden foto Laurents ten Voorde

Bij de voorlaatste opname van deze kalendersessie laten we u kennis maken met een zogeheten dubbele regenboog, gemaakt op het landgoed Twickel in de Hof van Twente. Het vastleggen van een regenboog is sowieso al mooi, maar een dubbele is zo mogelijk nog mooier. De noodzakelijke ingrediënten zijn zonlicht en contrasterende donkere wolken en regen. Een dubbele regenboog is te zien wanneer het licht twee keer wordt weerspiegeld in de regendruppels. De tweede regenboog (de bovenste) is altijd een stuk minder kleurrijk. De hele regenboog wordt in feite gedupliceerd en binnenste buiten gekeerd. Het geeft, zoals u kunt zien, een heel speciaal effect. Soms worden er drie- en viervoudige regenbogen gezien. Een enkele keer komen er zelfs tweelingregenbogen voor in de atmosfeer. Traditioneel zijn de kleuren van een regenboog van buiten naar binnen: rood, oranje geel, groen, blauw, indigo en violet.

Zonsondergang 05-11-2016 Oele Hengelo foto Laurents ten voorde

Het slotakkoord is deze keer voorbehouden aan deze fraaie zonsondergang in de buurtschap Oele bij Hengelo. De benaming “zonsondergang” is eigenlijk bij deze foto niet correct, want de zon ging op deze dag tegen 17.00 uur onder en pas drie kwartier later is deze opname gemaakt. We kunnen dan ook veeleer spreken van een avondlichtopname. Veel fotografen pakken hun apparatuur vaak meteen in als de zon is onder gegaan. Ze realiseren zich niet dat ze hiermee kansen op nog fraaiere foto’s mislopen gedurende de schemering. We noemen dit in fotografiejargon: ‘het gouden uurtje‘. Het is maar dat u het weet. Op naar de laatste maand van het jaar.

Auteur: Wim Wijering (e-mail: [email protected])

Foto's: Leo, Fons en Wim Wijering, alsmede Laurents ten Voorde

Uiteraard hebben we in deze maand nog veel meer foto’s gemaakt, dan we in deze natuurkalender hebben weergegeven. Wij willen u deze opnames niet onthouden, omdat hier ook veel mooi materiaal bij zit. Oordeelt u echter zelf door hier te klikken. De foto’s kunt u vergroten, net als bij de natuurkalender, door er op te klikken.