Natuurkalender maart 2015

natuurkalender maart 2015

Als ooit het weerrijm “Maart roert zijn staart” van toepassing was, dan was het de afgelopen dagen wel. Niet bepaald de tijd om de natuur in te trekken om prachtopnames te maken, tenzij je er een genoegen in schept om zware wolkenvelden, hagelbuien, wolkbreuken, omgevallen bomen etc voor het nageslacht vast te willen leggen. Desalniettemin had de maand maart gelukkig veel te bieden. Omdat we momenteel met z’n vieren de natuurkalender vullen, was het lastig om keuzes te maken uit het aanbod van meer dan 80 foto’s. Een deel van de (net) niet uitverkoren foto’s zullen overigens te zijner tijd in onze fotorubrieken alsnog te bewonderen zijn. Als gewoonlijk hebben we ook deze keer weer veel aandacht besteed aan onze gevleugelde vrienden. Nochtans hebben we gemeend ook andere onderwerpen aan deze fotosessie toe te moeten voegen. Hopelijk kunnen de foto’s en de toelichting uw goedkeuring dragen. De opnames zijn ook deze keer weer op datumvolgorde.

Boomkruiper 02-03-2015 omg Lochem foto Fons Wijering

We beginnen met een wonderlijke foto van een Boomkruiper (Certhia brachydactyla), waarbij het lijkt alsof deze de geest heeft gegeven. Niets is evenwel minder waar. Het circa 12,5 cm grote beestje is springlevend. Het zijn ware acrobaten, die onderaan de stam van een boom beginnen en daarna - spiraalsgewijs omhoog klimmend - op zoek gaan naar voedsel. In dit geval is zelfs sprake van een horizontale houding helemaal onderaan de stam. Een heel apart moment wat op het juiste ogenblik kon worden vastgelegd. Door hun camouflagekleur vallen boomkruipers amper op. Op de foto is goed te zien hoe dit exemplaar met z’n sikkelvormige snavel insecten(larven) achter de boomschors vandaan probeert te peuteren.

Groene specht 05-03-2015 Stroothuizen Denekamp foto Leo Wijering

Groene spechten (Picus viridis) hoor je veel vaker dan dat je ze ziet. Zijn “lach” is vaak van grote afstand al te horen. Het geluid lijkt wel wat op dat van zijn grotere neef, de zwarte specht. Ook deze spechtensoort kunnen we scharen onder de “lachebekken”. Het zwart onder het oog bij dit exemplaar verraadt dat het een vrouwtje is. Bij mannetjes is deze kleur rood met zwart. De groene specht is na de “grote bonte” de meest talrijke en verspreide specht in ons land. Bij deze spechtensoort is overduidelijk sprake van honkvastheid. Waarnemingen ver buiten zijn territorium komen heel weinig voor. Als Vereniging bezoeken we bijvoorbeeld al vele jaren het eiland Schiermonnikoog. Geen van ons kan zich herinneren daar ooit een groene specht te hebben gezien.

Sijs ~ vrouwtje ~ 05-03-2015 omg Lochem foto Fons Wijering

Qua formaat is een Sijs (Carduelis spinus) niet veel groter dan een boomkruiper. Dit vrouwtje kon worden gefotografeerd tijdens het drinken van water. Het zijn echte zaadeters, hetgeen goed aan de verhoudingswijs dikke snavel te zien is. Ze foerageren in elzen en berken en peuteren de zaadjes uit de proppen. Dat is op de snavel nog goed te zien. Het was aanvankelijk een zeer schaarse broedvogel in ons land. Tegenwoordig broeden er jaarlijks enkele duizenden sijzen in Nederland. Veel vogels uit Scandinavië en Rusland overwinteren in ons land, waardoor ze hier 's winters in veel grotere aantallen aanwezig zijn. Het vrouwtje heeft veel minder geel in het verenkleed dan het mannetje, maar de vleugelstrepen vallen daardoor wel beter op.

Geelgors ~ man ~ 07-03-2015 Siberie Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde

Een Geelgors (Emberiza citrinella) is een echte akkervogel. Ze zijn dan ook meestal te vinden in de bosranden langs de akkers. Zoals bij veel vogels is het verenkleed van de mannetjes beduidend intenser van kleur dan de vrouwtjes. Het hier afgebeelde mannetje draait elk blaadje om, op zoek naar voedsel dat voornamelijk bestaat uit zaden, maar in het broedseizoen ook uit wormen en insecten. De verkavelingswoede in ons land heeft de soort allesbehalve goed gedaan.

Diverse taurosrunderen 08-03-2015 Loozerheide Weert - Budel Dorplein foto Wim Wijering

In Limburg en Noord Brabant tracht men het uitgestorven Europese oerrund terug te fokken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van enkele bestaande Spaanse, Portugese en Italiaanse rassen. Oog in oog staan met een aantal van deze imposante dieren, zeker als je kijkt naar de vervaarlijke horens, maakt zeker indruk. Langdurig onderzoek heeft echter uitgewezen dat de dieren geen enkel agressief gedrag vertonen. De opname is gemaakt op de Loozerheide tussen Weert (Limburg) en Budel Dorplein (Noord Brabant). De genoemde rassen dragen prachtige namen als het Pajunarund, het Tudancarund, het Sayaguesarund, het Maremmana primitivarund en het Limiarund. Uiteindelijk moet hieruit de Tauros, een teruggefokte versie van het oerrund, ontstaan.

Spreeuwen ~ in de vlucht ~ 08-03-2015 Groote Peel foto Wim Wijering

Spreeuwenzwermen (Sturnus vulgaris) spreken bij velen tot de verbeelding. Dat is niet alleen in ons land zo, maar overal in de wereld waar spreeuwen voorkomen. De zwermen ontstaan als de vogels zich groeperen op zoek naar een plek om te slapen. De zwermen kun je in allerlei vormen tegenkomen. Van langwerpig, tot breed uitwaaierend, van trechtervormig tot zandlopers etc. Bijgaande foto werd gemaakt toen een sperwer deze groep spreeuwen, die gezamenlijk in een weiland aan het foerageren was, de stuipen op het lijf joeg. Enkele snelle shots leverde deze foto op.

Roodborsttapuit ~ vrouwtje ~ 09-03-2015 omgeving Lauwersmeer foto Leo Wijering

Een Roodborsttapuit (Saxicola rubicula) willen we u in deze voorjaarssessie niet onthouden. Samen met zwartkop en tjiftjaf keert deze soort namelijk al vroeg terug uit zijn overwinterings-gebied. Meestal is dat in maart, maar soms zijn roodborsttapuiten al in februari terug. Ze trekken dan ook niet al te ver weg. Veel exemplaren schuiven niet verder op dan tot Zuid Frankrijk en Spanje. Dit allesbehalve schuwe vrouwtje richtte zich eens extra op om de omgeving goed te kunnen overzien. De roodborsttapuit is in ons land gelukkig weer vrijwel helemaal terug van weggeweest. Nadat de soort 4 decennia geleden een behoorlijke veer heeft moeten laten, heeft de populatie zich wonderwel de afgelopen 25 jaar weer hersteld.

Dodaars ~ overgangskleed ~ 11-03-2015 Twickel foto Laurents ten Voorde

De Dodaars (Tachybaptus ruficollis) is de kleinste fuut van Europa. Mannetjes en vrouwtjes zijn uiterlijk niet van elkaar te onderscheiden. Het zomerkleed is donkerbruin met een kastanje-bruine oorstreek en voorhals en zwarte kruin. De op de foto afgebeelde dodaars zit in zijn overgangskleed (van winter naar lente). De dodaars is vrij schuw, die zich meestal in de oevervegetatie verstopt en daardoor weinig te zien is. Bij gevaar geeft hij er de voorkeur aan om onder water te duiken in plaats van weg te vliegen. Meestal zie je ze dan op een andere plaats alleen met de kop boven water komen om te kijken of het gevaar geweken is.

Graspieper 11-03-2015 omgeving Lauwersmeer foto Leo Wijering

Bloemrijke weides en slootkanten waar zie je ze nog? Weidevogels, zoals ook deze Graspieper (Anthus pratensis), dreigen mede hierdoor langzamerhand als broedvogel uit ons land te verdwijnen. Sinds de zestiger jaren is meer dan 60 procent van alle Nederlandse weidevogels reeds verdwenen. Oorzaken van het verdwijnen zijn er te over. Dat laat onverlet dat we gelukkig toch nog steeds weidevogels op de gevoelige plaat kunnen vastleggen. Vooral tijdens de voorjaarstrek heb je hiertoe de meeste kans. Graspiepers trekken in maart en april namelijk massaal door. Het zijn dan vooral Scandinavische vogels, die op weg zijn naar hun broedgebieden in het Noorden.

Grutto's ~ tegenlichtopname ~ 11-03-2015 Ottershagen Lattrop foto Wim Wijering

In onze eigen contreien hebben we eigenlijk nog maar één goed weidevogelgebied over; het Ottershagen tussen Lattrop en Tilligte. Het circa 70 ha grote gebied is indertijd aangekocht door Natuurmonumenten. In dit gebied kan de aanwezige Gruttopopulatie (15 – 20 paar), zich dankzij allerlei weidevogelvriendelijke maatregelen, nog enigszins handhaven. In 2013 is er een kijkhut geplaatst, waar veel natuurliefhebbers met graagte gebruik van maken. Van hieruit kon deze tegenlichtopname worden gemaakt van deze groep foeragerende Grutto’s (Limosa limosa); bezig om hun vetreserves aan te vullen, alvorens aan het broedseizoen te beginnen.

Kievit ~ poetsend ~ 12-03-2015 Weerselo foto Wim Wijering

Dat zelfs Kieviten (Vanellus vanellus) de tot voor kort zo favoriete weilanden en akkers mijden is een teken aan de wand dat het niet goed gaat met onze weidevogels. Zoals al vaker vastgesteld, verleggen weidevogels steeds vaker hun voormalige broedgebieden naar andere terreinen. In dit geval een nu nog braakliggend en nat stukje industriegebied in Weerselo. Daar huizen momenteel drie paartjes kievit, een paartje scholeksters, een paartje tureluurs en een paar grauwe ganzen. Leuk, maar voor hoe lang? Vanaf de toegangsweg liet deze “poetsende” kievit zich eenvoudig vereeuwigen. Vogels zijn vaak bezig met het oppoetsen van de veren. Dat begint meestal met het nemen van een bad. Het badderen is daarbij tweeledig. Net als bij ons is dat in de eerste plaats voor een grondige schoonmaak, maar in de tweede plaats om de veren nat te maken. Op deze manier kan het vet uit de vetklier beter over het verenpak worden uitgesmeerd.

Hybride rouwkwikstaart x witte kwikstaart 12-03-2015 Lauwersmeer foto Fons Wijering

Wie in het voorjaar let op de terugkeer van kwikstaarten zal zich met enige regelmaat achter de oren krabben. Het verenkleed kan dan namelijk, net als in het najaar, erg variabel zijn. Hoe stel je in dat geval het geslacht of de (onder)soort vast. Bij gele kwikstaarten is dat al een lastige klus, maar als je een Witte kwikstaart (Motacilla alba) tegenkomt, die erg veel kenmerken heeft van een Rouwkwikstaart (Motacilla yarrellii), dan is het opnieuw “krabben geblazen”. Wat te denken van deze vogel, die duidelijk geen lichtgrijze rug heeft, noch een scherp begrensde zwarte kruin, hetgeen wijst in de richting van een (mannetje) Rouwkwikstaart. Daarentegen lijkt de koptekening erg veel op dat van een mannetje Witte kwikstaart. Totdat het tegendeel bewezen is houden we het bij deze vogel dan ook op een kruising tussen een rouwkwikstaart en een witte kwikstaart; een hybride dus.

Paarse strandloper 12-03-2015 Lauwershaven foto Leo Wijering

Vogelfotografen zijn doorgaans individualisten en hebben het liefst een fotogeniek plekje voor zichzelf. Bovendien zullen de echte liefhebbers zich beijveren om onnodige verstoring van vogels zoveel mogelijk te voorkomen. In het geval van deze Paarse strandloper (Calidris maritima) lag dat toch iets anders. Enkele andere natuurfotografen hadden deze foeragerende wintergast eerder tussen de basaltblokken ontdekt in het Lauwershavengebied dan wij. Na een aantal opnames te hebben gemaakt nodigden ze ons uit bij hun te komen zitten. Dat kon in dit geval, omdat deze strandlopersoort absoluut niet schuw is en zich van de mens nauwelijks iets aantrekt. Een aardig gebaar van collega’s onder elkaar, zullen we maar zeggen.

Steenloper 13-03-2015 haven Lauwersoog foto Fons Wijering

Op zich is het fotograferen van een Steenloper (Arenaria interpres) in het Lauwersmeergebied geen al te grote kunst. Er struinen er altijd wel een aantal in het havengebied rond. Bovendien zijn ze niet al te schuw. Wat deze foto evenwel zo bijzonder maakt is dat het lijkt alsof deze foto in een arctische omgeving is gemaakt. De realiteit is echter dat bij visverwerking veel ijs wordt gebruikt. Kort voor het maken van deze opname heeft men een behoorlijk ijsvrachtje op de grond gekiept. De visrestjes in en op het ijs oefenen een grote aantrekkingskracht uit op steenlopers. Het is gewoon een kwestie van een goede positie innemen en wachten op het maken van de juiste shot. Easy doet it. Maar ja, daarna nog de verfijning…

Gewone zeehond 15-03-2015 Lauwershaven foto Leo Wijering

In Lauwershaven kon ook deze Gewone zeehond (Phoca vitulina) worden geportretteerd. Ook dat is op deze plek al lang geen noviteit meer. Dat was 40 – 50 jaar geleden wel anders. Bejaging, waterverontreiniging, verstoring door de beroepsvaart en het watertoerisme hebben indertijd een zware tol geëist. Eind jaren zeventig trad er echter een duidelijk herstel op als gevolg van waterkwaliteitsverbetering, het indammen van de zeehondenjacht en het nemen van maatregelen tegen verstoring. Deze zeehondensoort kreeg, na het uitbreken van virusziektes in 1988 en 2002, echter opnieuw behoorlijke klappen te verwerken. Beide keren werd de populatie zelfs met de helft gereduceerd. In de afgelopen jaren heeft de stand zich gelukkig weer goed kunnen herstellen. Er zwemmen in het Nederlandse deel van de Waddenzee intussen al weer 7000 – 8000 gewone zeehonden rond.

Gevlekt roetneusje ~ op speenkruid ~ 16-03-2015 Arboretum de Lutte foto Wim Wijering

Zo gauw de eerste bloemen zich in het voorjaar ontvouwen, kun je – in dit geval medio maart - de eerste zweefvliegen ook weer verwachten. Een bezoek aan het Arboretum in de Lutte leverde op speenkruid het Gevlekt roetneusje (Parasyrphus punctulatus) op. Deze soort heeft een dof borststuk en halfronde vlekkenparen op het achterlijf. De larven van deze soort zijn verzot op bladluizen. Deze zweefvlieg is gemakkelijk te verwarren met het Groot gevlekt roetneusje (Parasyrphus macularis) en het Wilgenelfje (Melangyna lasiophthalma). Zeg nou zelf: dat zijn toch prachtige Nederlandse namen!

Blauwe kiekendief ~ man ~ 17-03-2015 Ageler-es foto Laurents ten Voorde

Een paar Blauwe kiekendieven (Circus cyaneus) zou omstreeks 1890 in het Agelerbroek hebben gebroed, maar dat is nooit bewezen en thans niet meer te achterhalen. “Blauwe Kieken” worden in Twente vooral in de winter waargenomen. Het Haaksbergerveen en de Engbertsdijksvenen worden jaarlijks door Blauwe kiekendieven als slaapplaatsen gebruikt. ’s Ochtends vliegen deze kiekendieven naar hun jachtgebied wat meestal niet veel groter is dan zo’n twee vierkante kilometer. In het Agelerveld en op de Ageler-es foerageren in de winterperiode altijd wel enkele blauwe kiekendieven. Het exemplaar op de foto (een uitgekleurd mannetje) heeft een prooi te pakken, waardoor we de gelegenheid kregen om een aantal foto’s van deze fraaie soort te maken. Een buitenkansje laten we maar zeggen.

Havik ~ juveniele vogel in de vlucht ~ 17-03-2015 Ottershagen Lattrop foto Laurents ten Voorde

Een bezoek aan het Ottershagen is meestal de moeite waard. Zo bleek maar weer op een vrije dinsdag. Na alle vogels op en rond de plassen door de telescoop te hebben bekeken, verscheen er plotseling een roofvogel in beeld. Even verloren we ‘m uit het oog, maar na enig speurwerk met de telescoop vonden we de jager terug, zittend op de grond achter wat pitruspollen. De afstand was groot, maar naar ons idee moest het een Havik (Accipiter gentilis) zijn. We besloten de plek, waar de vogel was neergestreken, wat nader te bekijken. Echt dichtbij konden we niet komen, maar we kregen ‘m wel vrij in beeld. De eerste indruk bleek juist. Het was inderdaad een havik; een juveniele vogel. Dat laatste was te zien aan het verticale druppel- vormige verenkleed op de borst. De foto, gemaakt toen de vogel uiteindelijk wegvloog, is vanwege de afstand en de luchttrillingen weliswaar niet super, maar we wilden u deze niet onthouden.

Grote bonte specht ~man kijkt of er nog iets te halen valt ~ 22-03-2015 Siberië Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde

Grote bonte spechten (Dendrocopos major) zijn de timmerlieden onder de vogels, net als zijn collega spechten. Het voedsel van de grote bonte specht bestaat uit insecten(larven). Dat neemt niet weg dat hij zich maar graag ook laat verleiden tot het nuttigen van een lekkere hap pindakaas. Er zijn echter veel meer vogelsoorten die gek zijn op dit smeuïge beleg. Daar kwam deze grote bonte specht ook achter. Wat een teleurstelling. Denk je dat er een lekker maaltje voor je klaar staat, vind je de hond in de pot.

Houtduif 23-03-2015 omg Lochem foto Fons Wijering

Vanuit een schuilhut liet deze Houtduif (Columba palumbus) zich, zij het met de nodige alertheid, mooi portretteren. Het is weliswaar een gewone soort, maar het gaat bij deze foto vooral om de belichting, de subtiele tinten van de vogel en de achtergrond. En dat is ons ook veel waard. Van de vier duivensoorten in ons land is de houtduif niet alleen de grootste, maar ook de zwaarste. Een gewicht van 500 tot 700 gram is niets ongewoons. Ondanks zijn gewicht is het een snelle en wendbare vlieger. In de vlucht zijn de witte strepen op de vleugels goed te zien. Het koekoeroe-koekoe wat deze duivensoort geregeld laat horen, wordt niet altijd en overal gewaardeerd. Vooral als dat in de vroege ochtend gebeurt en de ramen open staan.

Tureluur ~ met pier ~ 24-03-2015 Oelemars Losser foto Leo Wijering

Het voedsel van de Tureluur (Tringa totanus) bestaat uit slakjes, schaaldieren, insecten en wormen. Dat laatste is hier goed te zien, want het beessie heeft even tevoren geestdriftig een pier uit de modder getrokken. Het was nog best lastig om de vogel met een slingerende worm aan de punt van de snavel scherp te krijgen, maar dat is ook altijd weer een extra uitdaging. Zo nodig maar enkele plaatjes meer geschoten. In het digitale tijdperk kijken we nu eenmaal niet op een fotootje meer of minder. De vogel was trouwens overduidelijk bezig met het opvetten in verband met het naderende broedseizoen. De helder oranjerode poten duiden er tevens op dat het voorjaar met rasse schreden nadert.

Groot hoefblad ~ bloeivorm ~ 24-03-2015 Voortmors Weerselo foto Wim Wijering

Dat het voorjaar er staat aan te komen blijkt ook uit deze opname van Groot hoefblad (Petasites hybridus). De roze-achtige bloemen in een aar zijn reeds boven de grond voordat de bladeren tevoorschijn komen. In de onderhavige situatie is overigens al een deel van de bladvorm te zien. Groot hoefblad heeft zijn naam te danken aan de grote bladeren, welke lijken op een paardenhoef. De bladeren zijn dusdanig groot dat deze vroeger gebruikt werden als paraplu / parasol. De plant wordt ook wel allemansverdriet genoemd, omdat de wortelstokken zeer lastig te verwijderen zijn.

Bruine Kikker 28-03-2015 amplex houding-tuin Lochem foto Fons Wijering

Met het oog op het voorjaar (het seizoen van veel jong leven) leek ons bijgaande foto, waarbij de paardrift bij Bruine kikkers (Rana temporaria) goed in beeld wordt gebracht, wel passend. Het mannetje klemt zich vast aan en op het vrouwtje en kan haar dagenlang in een paargreep houden, totdat ze haar eieren afzet. Deze worden vervolgens door het mannetje bevrucht. De paargreep noemen ze ook wel de amplex-houding. De paardrift en vasthoudendheid van amfibieën leidt niet zelden tot opmerkelijke taferelen. Het komt geregeld voor dat de dieren zich vergissen in de partnersoort. We zijn bijvoorbeeld in het bezit van meerdere opnames van gewone padden, die zich hebben vastgeklemd aan bruine kikkers. Zelfs vissen moeten het wel eens ontgelden. Met dit alles besluiten we deze maartbijdrage.

Auteur: Wim Wijering

Foto’s: Leo, Fons en Wim Wijering en Laurents ten Voorde