natuurkalender februari 2015

Februari is weliswaar geen maand waarop je er elke dag met de camera op uit kunt trekken, maar toch hebben we ook in deze kalendermaand absoluut niet stil gezeten. We kregen zelfs te maken met enkele fraaie winterse dagen. Daarvan hebben we aardig kunnen profiteren. Helaas waren we wat al te overmoedig in de buitenlucht, hetgeen er in resulteerde dat drie van de vier fotografen meerdere dagen door de griep werden geveld. Nochtans kunnen we u toch weer een aantal leuke en interessante foto’s voorschotelen. Dat hierbij de aandacht weer veelvuldig op vogels gericht is (o.a. wilde zwaan, casarca, kolgans, grote Canadese gans, krakeend, fuut, zwarte specht, boomkruiper    etc.) zal u niet verbazen. Toch hebben wij deze keer ook een aantal interessante zoogdieren (otter, wilde kat, lynx en ree) voor de lens kunnen krijgen en voor de afwisseling ook nog eens twee afbeeldingen van paddenstoelen en een landschapsfoto.  De fotovolgorde is ook deze keer weer op datum. Veel kijk- en leesplezier toegewenst.
FotoOud Hollandse kuifeend 02-02-2014 Oranjekanaal Emmen foto Leo Wijering
Een bezoekje aan het Oranjekanaal bij Emmen leverde deze Oud-Hollandse kuifeend op, die weliswaar niet in de vrije wildbaan thuis hoort, maar kennelijk ontsnapt is uit een particuliere collectie. Dat zie je trouwens veel vaker bij ganzen- en eendensoorten. De Oud Hollandse kuifeend is een middelgrote eend met een grote ronde kuif. Het is in feite een grote ronde veerbol, die iets achter op de kop zit en op een vleesknobbel groeit. Deze eenden behoren tot de oudste Nederlandse pluimveerassen. Men vermoedt dat de oorsprong in Indonesië ligt, waar de Balie-eend ook een kuif draagt. Zeker is dat deze kuifeenden in Nederland zijn geperfectioneerd. Van deze soort komen er maar heel weinig voor in ons land. Dat is ook de reden waarom we deze foto op de natuurkalender hebben geplaatst. 
FotoGewone oesterzwam 03-02-2015 Bargerveen foto Leo Wijering
De Gewone Oesterzwam (Pleurotus ostreatus) groeit op levende en dode stammen, stronken en takken van loofbomen. De zwam verschijnt pas nadat het gevroren heeft.  Oudere exemplaren kunnen verward worden met de Groene Schelpzwam.  Het inademen van een sporenwolk van de Gewone Oesterzwam kan voor een heftige astmatische reactie zorgen. Ook kunnen hierdoor oogontstekingen ontstaan. Daar staat echter weer tegenover dat het eten van deze zwam een cholesterol- en bloeddrukverlagend effect heeft.
 FotoRietplas ~ bij laat licht ~ 03-02-2015 Emmen foto Fons Wijering
Een meerdaags verblijf op Parc Sandur  te Emmen zorgt niet zelden voor een aantal mooie opnames. Bij laat licht met lichte nevelvorming werd deze opname gemaakt van de Rietplas. Als je niet beter wist had dit zomaar een schilderij kunnen zijn met her en der kokmeeuwen op het water. Het is ons inziens een erg sfeervol plaatje, die in deze kalendermaand beslist  niet mocht ontbreken. 
FotoGrote Canadaganzen ~ in de vlucht ~ 04-02-2015 Rietplas Emmen foto Wim Wijering
In de eerste week van februari hielden zich grote aantallen Grote Canadese ganzen (Branta canadensis) op de deels dichtgevroren Rietplas in Emmen op. Een drietal overvliegende exemplaren kon een dag later in de vroege ochtend worden geportretteerd. Deze forse ganzensoort komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika, Alaska en Canada. De vogels, die wij in ons land hebben, zijn vrijwel zeker afstammelingen van vogels die indertijd voor de jacht zijn uitgezet of zijn aangevuld met siervogels uit parken. In Nederland weet de grote Canadese gans  zich goed te handhaven en is zeer wel in staat om zijn verspreidingsgebied uit te breiden. Overwinteren doen ze samen met een aantal uit Zweden en Duitsland afkomstige vogels. 
FotoCasarca 04-02-2015 Rietplas Emmen foto Fons Wijering
Een Casarca  (Tadorna ferruginea) zou voor een gans kunnen doorgaan, maar behoort, net als zijn neef de bergeend,  toch echt tot de familie van de eenden. Ze trekken trouwens graag op met Nijlganzen en hebben een duidelijke voorkeur voor open water. De Rietplas bij Emmen was wederom de locatie waar deze redelijk schuwe soort werd aangetroffen. Het dier hield zich geregeld op bij een paartje Nijlganzen. Bij casarca’s  gaat het in ons land vooral om nakomelingen van ontsnapte of vrij gelaten vogels. In de nazomer worden vrijwel jaarlijks in ons land  echter ook grotere groepen casarca’s  waargenomen.  Het is nog steeds niet duidelijk of een deel hiervan wellicht wilde exemplaren zijn van Zuidoost-Europese origine. 
 FotoZwarte Kraai 04-02-2015 Rietlanden Emmen foto Fons Wijering
Wachtend op de juiste pose van de hiervoor beschreven casarca streek op enig moment deze Zwarte kraai (Corvus Corone) voor de wachtende fotografen neer. U hebt dat vast wel eens gezien, hoe ze zich stappend op de grond voortbewegen, waarbij het achterlichaam mee schommelt.  Het zijn intelligente dieren, waarvan bekend is dat ze van zelfs van voorwerpen gebruik kunnen maken om aan voedsel te komen. Omdat de vogel geheel zwart van kleur is, vereist het maken van een goede foto best wat extra zorg, omdat de verenstructuur al heel snel niet goed tot zijn recht komt. Net als de meeste andere kraaiachtigen blijven het mannetje en het vrouwtje hun hele leven bij elkaar. Aan dit monogame leven kunnen heel wat mensen tegenwoordig een voorbeeld nemen.    
FotoGrauwe ganzen en andere watervogels 05-02-2015 omgeving Lelystad foto Wim Wijering
Kunt u zich voorstellen dat in de tachtiger jaren de Grauwe gans (Anser anser) nog een zeldzame broedvogel was in ons land? Dat is inmiddels totaal anders. Er broeden waarschijnlijk al rond de 30.000 broedparen in ons land. Ook het aantal overwinterende grauwe ganzen is in de loop der jaren spectaculair gestegen. Het aantal aanwezige wintergasten wordt momenteel reeds geschat op meer dan een half miljoen. Deze grauwe ganzen op het ijs werden gefotografeerd onder de rook van Lelystad, niet ver van de overbekende Oosvaardersplassen; de bakermat van het succes van de grauwe gans.
FotoWilde zwaan ~ op het ijs ~ 05-02-2015 omgeving Lelystad foto Leo Wijering
Op dezelfde locatie kon ook deze Wilde zwaan (Cygnus cygnus) worden gefotografeerd.  De tamelijk rechte nek, maar vooral de kop- en snaveltekening zijn onmiskenbaar. Wilde zwanen  die in ons land overwinteren zijn vooral afkomstig uit het Noorden van Rusland, maar ook uit Finland,  Zweden en Noorwegen. Het aantal overwinteraars is sterk afhankelijk van het winterweer op andere overwinteringsplekken. Onderzoek heeft uitgewezen dat er al enige tijd een toename aan overwinterende wilde zwanen in ons land plaats vindt. In het Frans heet de soort Cygne chanteur, wat zoiets als zingende zwaan betekent. Deze naam dankt de vogel aan de trompetachtige nasale klanken, die de vogel ten gehore brengt. Kleine Zwanen, die veel lijken op wilde zwanen, maken een heel ander geluid en zijn bovendien veel luidruchtiger.  
 Foto Gewoon fluweelpootje 05-02-2015 omgeving Lelystad foto Leo Wijering
En passant kon ook dit Gewoon Fluweelpootje (Flammulina velutipes) op de gevoelige plaat worden vastgelegd. Deze soort komt algemeen in ons land voor en is vooral te vinden op  stronken van loofbomen; in dit geval op de stam van een oude vlier. De soort is - wat men noemt - winterhard en de steel fluwelig. Aan dit laatste heeft het gewoon fluweelpootje zijn naam te danken.  Ze groeien in mooie bundeltjes, zoals duidelijk op de foto te zien. De hoed is geelbruin en voelt kleverig aan. Het schijnt een lekkernij te zijn die in de Japanse keuken bekend staat onder de naam Enokitake. Het is maar dat u het weet.  
FotoOtter 05-02-2015 Natuurpark Lelystad foto Wim Wijering
Otters of zo u wilt Visotters (Lutra lutra) behoren tot de familie van de marterachtigen. Deze viseter bij uitstek kwam vroeger veel voor in Nederland.  Door allerlei oorzaken stierf de otter eind jaren tachtig uit in ons land. In 2002 werden de eerste exemplaren weer uitgezet in Friesland en Overijssel. Sindsdien gaat het de soort voor de wind. Ook in onze omgeving zijn intussen de eerste (vis)otters gesignaleerd. De afgebeelde otter werd gefotografeerd in het natuurpark Lelystad.  In het kader van soortbescherming en herintroductie werkt dit park actief mee aan diverse fok- en herintroductieprogramma’s. Dat geldt ook voor de otter. Diersoorten die zijn verdwenen in Nederland of met uitsterven worden bedreigd, krijgen op deze manier een nieuwe kans. 
FotoKolganzen ~ landend ~ 14-02-2015 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde
Na een aantal dagen met veel bewolking is het op zaterdag 14 februari prachtig zonnig weer. Tijd om de camera weer eens te pakken en er op uit te gaan.  Duizenden Kolganzen (Anser albifrons) hebben de winter doorgebracht in het Haaksbergerveen. We zijn benieuwd of ze er nog zijn. Bij aankomst blijken de grote groepen inderdaad niet meer aanwezig. Deze zijn waarschijnlijk al weer op weg naar hun broedgebieden in Siberië. Een kleinere groep van zo’n 200 exemplaren was nog wel aanwezig. Doordat het al tegen het einde van de middag liep, stond de zon laag waardoor er mooi zacht licht op de staartveren van deze vliegende kolganzen scheen. Je zou bijna denken dat de uiteinden van de staartpennen voorzien waren van lampjes.
 FotoGrote-zilverreiger 14-02-2015 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde
Grote zilverreigers (Ardea alba) worden de laatste jaren tijdens de wintermaanden steeds meer gezien in het binnenland. Zo ook in het Haaksbergerveen. Zag je er jaren geleden hooguit één, nu zie je er al gauw meer dan vier tot vijf in het veengebied rondvliegen. De laatste jaren blijven ze steeds langer in het veen “hangen” alvorens te vertrekken naar hun broedgebied.  Het lijkt dan ook een kwestie van tijd dat we in het veen deze soort als broedvogel mogen noteren. Tijdens het fotograferen van de Kolganzen kwam ook deze grote zilverreiger aanvliegen en landde midden tussen de ganzen. Het leek wel of deze grote zilverreiger oververmoeid was, want een aantal keren moest deze behoorlijk gapen,  zoals op de foto te zien. Na enige tijd kwam er nog een tweede grote zilverreiger overvliegen en besloot de gelande zilverreiger zijn soortgenoot te volgen.
FotoKrakeend ~ paartje op het ijs ~ 16-02-2015 Oelemars Losser foto Leo Wijering
Veel minder opvallend is dit paartje Krakeenden (Mareca strepera) wat moeite heeft om zich staande te houden op het ijs van de Oelemars. Het zijn echte planteneters. Het is een bekend gegeven dat algen en wieren een geliefde voedselbron vormen voor deze eendensoort, die nauw verwant is aan de wilde eend. De vrouwtjes van beide soorten lijken veel op elkaar. Het mannetje is op de foto goed herkenbaar aan de zwarte kont. In de winter zijn krakeenden in onze contreien niet erg talrijk. Toch schijnen ze opmerkelijk winterhard te zijn. 
 FotoWilde kat 18-02-2015 Hunsrück Dld foto Wim Wijering
Een midweek in de Eifel leverde deze mooie opname op van een Wilde kat (Felis silvestris), sluipend door de sneeuw. Een buitengewone meevaller, die tot stand kwam dankzij de hulp van één der medewerksters van een opvangcentrum voor wilde katten. De dame in kwestie attendeerde me op de verblijfplaats van dit dier in de vrije natuur. Daarna was het geduldig wachten tot deze tevoorschijn kwam en met succes, zoals u ziet. Nederland kan sinds kort ook weer bogen op enkele exemplaren. Voor het eerst sinds eeuwen zijn er namelijk in 2014 weer wilde katten in de vrije natuur geboren. Waarschijnlijk zijn het nazaten uit Duitsland of België. In de Eifel en de Ardennen huizen momenteel veel wilde katten. 
FotoLynx ~ met geitje als prooi ~ 18-02-2015 Hunsrück Dld foto Wim Wijering
Dezelfde dame was tevens zo bereidwillig om schrijver dezes de gelegenheid te geven om in een nabijgelegen natuurpark in Hunsrück eindelijk eens een Lynx (Lynx lynx) van nabij te kunnen fotograferen. In Duitsland leeft een kleine populatie in het Nationaal Park Eifel. Eén van deze dieren is indertijd verweesd en kon na verzorging niet meer worden teruggeplaatst in de natuur. Een doodgeboren jong geitje diende die dag als voedsel voor deze fraaie katachtige. In een fractie van seconden had de lynx zich over deze “lekkernij” ontfermd en verdween net zo snel weer uit beeld als d’ie gekomen was. De lynx is de grootste katachtige van Europa en duidelijk herkenbaar aan z’n oorpluimen en z’n opvallende korte dikke staart. Wetenschappers achten de kans klein dat er binnen afzienbare tijd weer lynxen in Nederland rondlopen. 
FotoOoievaars ~ terug op het nest ~ 21-02-2015 Schoklandweg Losser foto Leo Wijering
Ooievaar Dirk (Ciconia ciconia) is voor veel Lossernaren en ver daar buiten een waar begrip. Het is namelijk de stamvader van maar liefst 52 jonge Twentse ooievaars. Daar heeft hij overigens wel 21 broedsels en 4 partners voor nodig gehad.  Het eerste broedgeval dateert reeds van 1994. Op 21 februari j.l. werd Dirk met een ongeringde partner gefotografeerd op het speciale daknest aan de Schoklandweg, vlakbij de Dinkel. Als alles goed gaat begint hij hopelijk aan zijn 22e broedsucces.  Dirk is inmiddels 26 jaar oud. Deze aartsvader heeft een belangrijke rol gespeeld bij de terugkeer van de ooievaar als broedvogel in Twente. Sinds 2008 neemt, mede door hem, het aantal broedparen gestaag toe. Inmiddels broeden jaarlijks al weer meer dan 10 ooievaarsparen in Twente, met dank aan opa Dirk. 
FotoReeën en holenduiven 25-02-2015 Weerselo foto Wim Wijering
In de winter leven Reeën (Capreolus capreolus)  in gemengde groepjes bijeen. Dat kunnen soms wel 20 tot 30 dieren bij elkaar zijn. Een dergelijke groep noemt men een sprong. Even een woordspeling op deze benaming: Als ze onraad ruiken gaan ze er met sierlijke sprongen vandoor. Voor de rest mag u er zelf invulling aangeven. Niet ver van Weerselo kon dit groepje van 5 reeën worden gefotografeerd, waartoe één reebok. Het in de herfst  afgeworpen gewei van dit dier is weer aan het aangroeien, hetgeen op de foto niet echt te zien is. Wel ziet u op de foto dat holenduiven en reeën elkaar goed verdragen. Wist u trouwens ook dat in de winterperiode de stofwisseling van reeën omlaag gaat, zodat ze minder voedsel nodig hebben? 
 FotoFuut ~ klapwiekend ~ 26-02-2015 Omleidingkanaal Lutterzand foto Leo Wijering
In onze contreien blijven Futen (Podiceps cristatus) in de winterperiode niet in hun broedgebied, maar zoeken de grotere open wateren op. Zo gauw de temperatuur echter weer wat oploopt,  zijn ze zo weer terug. Aldus kon dit exemplaar, wat even de vleugels strekt, in de laatste week van februari al weer op de gevoelige plaat worden vastgelegd. Omdat het een echte watervogel is, zou je verwachten dat ze poten hebben met zwemvliezen, maar dat is niet zo. Hun poten staan vrij ver naar achteren op het lichaam, zodat ze goed kunnen peddelen en geen zwemvliezen nodig hebben. Mannetjes en vrouwtjes zijn amper uit elkaar te houden en zijn zeer sociaal. Alle werkjes die binnen het futenrijk moeten worden opgeknapt, doen ze samen. Ze bouwen samen een nest, broeden samen en zorgen ook samen voor de jonkies. Kortom; de ideale echtelieden. 
FotoZwarte Specht ~ verenkleed poetsend ~ 27-02-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
Zo er al een Zwarte specht (Dryocopus martius) kan worden gefotografeerd, zijn het altijd opnames van vogels die aan een boomstam zitten (te hakken) of te zien zijn in de nabijheid van een nestholte. Maker dezes had echter het geluk om eens een zwarte specht in een andere pose te kunnen vereeuwigen. Zoals bij alle vogels is het in orde maken en houden van het verenkleed een zeer belangrijke bezigheid. Een schoon en onberispelijk verenkleed garandeert immers optimale vliegprestaties. Dit exemplaar werd bij één van deze poetsbeurten betrapt, hetgeen erop wijst dat de vogel zich geheel en al onbespied waande. Het is overigens een mannetje, hetgeen goed te zien is aan de geheel rode kruin. Vrouwtjes zijn alleen rood op het achterhoofd.   
Foto Spreeuw ~ winterkleed ~ 28-02-2015 Weerselo foto Wim Wijering
Vogelbescherming en Sovon hebben 2014 uitgeroepen tot het Jaar van de Spreeuw (Sturnus vulgaris).  Dit soort uitverkiezingen voorspellen in de regel weinig goeds. Het heeft namelijk alles te maken met de sterke achteruitgang van deze soort in ons land, ook al behoort de spreeuw tot de meest algemene vogelsoorten in de wereld. De precieze oorzaken van de achteruitgang zijn (nog) niet bekend. Om die reden is er vorig jaar een onderzoek gestart wat dit jaar gecontinueerd zal worden.  Op de foto ziet u een spreeuw in winterkleed in zijn favoriete voedselgebied; het weiland. Waarschijnlijk kon hier wel eens de oorzaak van de achteruitgang te vinden zijn.  Niet voor niets hebben alle weidevogels het momenteel ook erg moeilijk.   
 FotoHeggenmus 28-02-2015 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde
De maand februari is de maand van het vele snoei- en kapwerk. Zo zie je overal takken snoeiwerk langs de wegen liggen. Dit zijn altijd interessante plekken om in de gaten te houden, want veel kleine vogels vinden hierin de nodige zaden en insecten. Aan de rand van het Haaksbergerveen lag ook het nodige snoeimateriaal. Een uitgelezen plek om  de auto op enige afstand te parkeren en te kijken of er in dit takwerk nog enig leven  te bespeuren valt. Plotseling was er tussen de takken beweging te zien en kwam er even later een Heggenmus (Prunella modularis) tevoorschijn; een prachtig getekend zangvogeltje, op zoek naar voedsel.
FotoRoodborst 28-02-2015 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde
In dezelfde stapel takken zat ook een Roodborst (Erithacus rubecula). Hij of zij kijkt regelmatig naar de lucht om deze in de gaten te houden, want er ligt altijd gevaar op de loer. Roofvogels, als sperwers, weten dat zich op dergelijke plaatsen vaak veel kleine zangvogels ophouden. Een mals zangvogeltje staat met stip op het menu van deze roofvogel, die vooral gespecialiseerd is in het vangen van vogels.
 FotoBoomkruiper 28-02-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering
De laatste foto van deze kalendersessie is deze keer voorbehouden aan de Boomkruiper (Certhia brachydactyla). Mooi op de foto is te zien dat ze een dunne sikkelvormige snavel bezitten, die zeer geschikt is om insecten en larven uit spleten in de bast van een boom te peuteren. Ze vallen bij deze bezigheden amper op, omdat hun verenpakje lijkt op dat van de directe omgeving; namelijk boomschors. Karakteristiek voor deze soort is de wijze van voedselverzameling.  De vogel hipt als het ware vanaf de voet van de stam spiraalsgewijs langs de boomstam omhoog.  Op enig moment vliegen ze naar een naburige boom, waarna het hele ritueel zich op identieke wijze herhaalt. Als je dit “kunstje” kent, kun je je voorbereiden op de eerstvolgende shots.  Met deze soort zijn we aan het eind gekomen van de maand februari. 
Auteur: Wim Wijering

Foto’s :  Leo, Fons en Wim Wijering en Laurents ten Voorde