Natuurkalender april 2015

April is een prachtige maand om er met de camera op uit te trekken. Als het weer dan ook nog meezit, kunnen er mooie opnames worden gemaakt. En daar hadden we deze kalendermaand beslist niet over te klagen. Het aanbod aan foto’s was deze keer zo groot dat we wel 2 of zelfs 3 natuurkalenders hadden kunnen vullen. Menige foto, die nu niet geplaatst wordt, zal te zijner tijd alsnog in één van de fotorubrieken te zien zijn. Het is in ieder geval een leuke mix geworden met uiteenlopende onderwerpen en soorten. Ook nu weer hebben we veel ruimte ingelast voor onze gevleugelde vrienden, waartoe onder meer een aantal weidevogelsoorten, enkele vinkachtigen en wat steltkopers. Daarnaast is ook aandacht besteed aan andere aspecten wat de ons omringende natuur zo boeiend maakt. Hopelijk weet u ook dit keer de foto’s en de toelichting weer te waarderen. Wij hebben er in ieder geval ons best op / voor gedaan. De opnames zijn wederom op datumvolgorde.

Groene Zandloopkever 03-04-2015 omg Borculo foto Fons Wijering

Een keversoort, die je beslist niet gemakkelijk voor de lens krijgt, is de Groene zandloopkever (Cicindela campestris). Het beestje heeft bij goed licht prachtige kleuren. Let maar eens op de kopergroene dekschilden met de parelmoer-achtige glans. Mooi toch! Opvallend zijn verder de dicht behaarde poten en bijzonder grote, ronde bruinachtige ogen. In alle rust de kevers van dichtbij bekijken is er vaak dan ook niet bij. Ze zijn bij warm weer razendsnel en racen er wat af op de grond. Geregeld vliegen ze ook nog eens behoorlijk en krijg ze dan maar eens op de foto. Dat is bij dit exemplaar evenwel prima gelukt.

Kievithaan ~ broedend ~ 07-04-2015 Industriegebied Weerselo foto Wim Wijering

Je hoeft niet altijd ver van huis om mooie foto’s te maken. Zo bleek ook deze maand, toen we besloten om eens een kijkje te nemen op een braakliggend perceel op het industrieterrein te Weerselo. Dit terreintje van amper een halve hectare is op dit moment ~ vanwege de plas-drassituatie ter plekke ~ erg in trek bij weidevogels. We ontdekten er alleen al 4 stelletjes broedende Kieviten (Vanellus vanellus), waarvan er één is afgebeeld. Verder zaten er 2 paartjes tureluurs, 1 paar scholeksters en kwam een paar grutto’s en een paar wulpen er hun toilet maken.

Tureluurs ~ baltsgedrag ~ 07-04-2015 Industriegebied Weerselo foto Wim Wijering

Tijdens onze aanwezigheid schotelde een paartje Tureluurs (Tringa totanus) ons het prachtige schouwspel van het baltsritueel voor. Deze vindt plaats voorafgaand aan de paring. Het is dan wel niet zo spectaculair als dat van kraanvogels en futen, maar het mag er zeker zijn. Het mannetje op de foto was er met zijn paringsdans in ieder geval helemaal klaar. Het vrouwtje had er op dat moment klaarblijkelijk nog niet al te veel zin in. Misschien had dat te maken met de ongenode toeschouwers.

Grutto ~ wadend ~ 06-04-2015 Industriegebied Weerselo foto Wim Wijering

Een dag eerder liet een Grutto (Limosa limosa) op dezelfde locatie zien dat het niet alleen een weidevogel en steltloper is, maar ook nog eens een echte waadvogel. De term waadvogel is in de loop der jaren een beetje in onbruik geraakt. Hiermee worden echter nog steeds vogels bedoeld met lange poten en lange snavels, die door het water waden en prooien zoeken in of vlak boven de waterbodem. Bekende waadvogels zijn onder meer reigers en ooievaars. Ook grutto’s, wulpen, kluten en snippen worden hiertoe gerekend. In de meeste vogelboeken wordt tegenwoordig voor deze categorie vogels echter de term steltlopers gebruikt.

Grijze zandbij 07-04-2015 Lemselermaten foto Laurents ten Voorde

Soms kun je je een interessant plekje uit het verleden herinneren, waar je best nog eens weer naartoe wilt. Vooral als de indertijd gemaakte foto’s op deze plek verloren zijn gegaan. Op exact dezelfde locatie kregen we in de eerste week van april met succes een herkansing. Een aangenaam temperatuurtje en een heerlijk zonnetje deed namelijk een groot aantal Grijze zandbijen (Andrena vaga) op die dag besluiten zich uit de diep in de grond gelegen nestgangen te graven en na een korte opwarmingsronde het luchtruim te kiezen. Als je er met je neus op de grond vlakbij ligt, is dat best even kicken. De soort is trouwens vrij zeldzaam in ons land en verzamelt in het voorjaar eigenlijk uitsluitend stuifmeel van wilgen. Daarom is de vliegtijd van deze bijensoort slechts kort.

Paarse dovenetel ~ bloeivorm ~ 07-04-2015 Lemselermaten foto Wim Wijering

Een heel stuk algemener is de Paarse dovenetel (Lamium purpureum) waarvan u hier de bloeivorm ziet. Deze lipbloemige soort kunt u op heel veel plaatsen in ons land en ver daarbuiten aantreffen. Ze zijn te vinden in wegbermen, langs akkerranden, op puinstortplekken en zelfs tussen de trottoirtegels. De plant met zijn behaarde bladeren en rozerode bloemen bloeit vrijwel het gehele jaar. De bloeitijd is doorgaans van maart tot en met oktober. Zelfs in zachte winters zie je ze wel eens in bloei staan. Ondanks zijn teerheid weet de plant zich overal prima te handhaven. Dat kun je van heel veel andere planten niet (meer) zeggen.

Tafeleend ~ man ~ 09-04-2015 Omleidingskanaal de Lutte foto Leo Wijering

Een mannetje Tafeleend (Aythya ferina) is ~ wat men noemt ~ een opvallende verschijning. Let maar eens op het knalrode oog, de bruine kop, het grijze lichaam en de zwarte borst. Dit exemplaar maakte deel uit van een groepje tafel- en kuifeenden op het Omleidingskanaal. Als je met de auto stopt, zwemmen ze als vanzelf van je weg. En dan is geduld een schone zaak. Een camouflagenetje voor het raam en bijna driekwartier later kon er eindelijk worden “afgedrukt”. Met succes, zoals u ziet. Wist u trouwens dat het mannetje al in juni wegtrekt als het vrouwtje nog aan het broeden is of voor de jongen zorgt? Kortweg gezegd; “Wel de lusten, maar niet de lasten”.

Grote Lijster 10-04-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering

Een Grote lijster (Turdus viscivorus) is een stuk schuwer dan zijn kleinere neven de zanglijster en de merel. Hij zingt reeds heel vroeg in het jaar. Dat kan zelfs al in januari / februari zijn. Als zangpost wordt steevast een hoge boom uitgezocht. De zang is van grote afstand te horen en lijkt wel wat op die van een merel, maar is minder melodieus. In maart dan wel april begint hij met de nestbouw, zoals ook op de foto te zien. Alhoewel de soort niet schaars is, nemen de landelijke aantallen wel gestaag af.

Kleine vos 10-04-2015 Losser foto Leo Wijering

Zodra het in maart en april warm genoeg is, komt de Kleine vos (Aglais urticae) weer tevoorschijn. Al die tijd heeft d’ie zich verschanst op zolders, in schuurtjes, in holle bomen etc. Samen met de Citroenvlinder is het altijd één van de eerste vlinders die je ziet vliegen in het voorjaar. Ze hebben dan wel een zonnig plekje nodig om op te warmen. Als de weersomstandigheden verslechteren, zijn ze trouwens ook zo weer verdwenen. Ze moeten het helaas niet meer hebben van het intensief bewerkte boerenland. We zien hierop namelijk steeds minder vaak bloeiende planten. Ook de toepassing van allerlei gewasbeschermingsmiddelen doet de vlinders geen goed. Wat dat betreft is een warm pleidooi voor het behoud van de grote brandnetel; de waardplant voor veel dagvlinders, in deze op zijn plaats.

Grauwe gans ~ jonkie klautert uit het water ~ 11-04-2015 Rieselfelder Münster Dld foto Wim Wijering

Grauwe Ganzen (Anser anser) zijn met de nestbouw nog vroeger als grote lijsters. Deze ganzensoort begint namelijk reeds met het bouwen van het nest in de laatste dagen van februari. Het broeden duurt ongeveer vijf weken en daarna kruipen de 5 tot 6 jongen uit het ei. Het zijn echte nestvlieders, want zodra de donsveren droog zijn, lopen en zwemmen ze achter hun ouders aan om zelf hun kostje bij elkaar te scharrelen. Gevoerd worden ze namelijk niet. Wel leiden de oudervogels de jonkies naar kort gras in de buurt van water. Eén van die “donsballetjes” kon worden geportretteerd, terwijl deze door de blubber ploeterde. Het is en blijft een aandoenlijk gezicht.

Fitis ~ close up ~ 13-04-2015 omgeving Lochem foto Leo Wijering

Bij zogeheten “tweelingsoorten”, zoals de Fitis (Phylloscopus trochilus) en de Tjiftjaf (Phylloscopus collybita) zijn de uiterlijke verschillen dusdanig klein dat de zang in de regel de bepalende factor is. Als je de vogel echter van nabij in de kijker ~ of in dit geval voor de lens ~ krijgt, dan zijn er toch wel een aantal uiterlijke verschillen waarneembaar. Tjiftjafs hebben over het algemeen vrijwel zwarte poten, een grijsbruin verenkleed en een onduidelijke wenkbrauwstreep. Fitissen hebben daarentegen meestal bruinachtige poten, een gele zweemkleur in het verenkleed en een duidelijke wenkbrauwstreep, zoals ook op de foto is te zien. Fitissen verorberen jaarlijks tonnen aan muggen en vliegen; iets waarvoor we ze best een beetje dankbaar mogen zijn.

Plooirokje 13-04-2015 omgeving Lochem foto Leo Wijering

Als je de naam Plooirok hoort, denk je in de eerste plaats aan een kledingstuk uit het verleden, wat momenteel weer helemaal trendy is. De afgebeelde paddenstoel heet Plooirokje (Parasola plicatilis) en lijkt inderdaad wel wat op een kledingstuk. De hoed van deze schimmel is enigszins eivormig met een “ingedeukt” centrum. De soort lijkt heel veel op het Geelbruin plooirokje (Parasola leiocephalus) en is hiervan alleen op grond van microscopische kenmerken te onderscheiden. De gegolfde plooien komen op de foto mooi tot hun recht.

Wilde gagel 14-04-2015 Buurserzand foto Laurents ten Voorde

In het Buurserzand staan nog altijd een aantal grote struiken van Wilde gagel (Myrica gale). De bloeitijd is april-mei en de prachtige goudgele kleur wordt veroorzaakt door de katjes die verschijnen voordat de bladeren beginnen te groeien. Vroeger werd wilde gagel vaak in de bedstee gelegd tegen vlooien vanwege zijn sterk geurend bladeren. De struik komt voornamelijk voor op natte, venige, zure grond op heidevelden, in moerasbossen en in laagveen-moerassen. Doordat deze eens zo algemeen voorkomende struik sterk in aantal is afgenomen, staat deze nu vermeld op de Nederlandse rode lijst van planten.

Vink ~ vrouwtje ~ 14-04-2015 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde

De Vink (Fringilla coelebs) is de meest voorkomende vinkachtige in ons land. Waar je ook in het bos loopt of in een park; overal hoor je in het voorjaar zijn zang. Het meest bekend zijn de laatste tonen; bij insiders beter bekend als de zogeheten “vinkenslag”. De kalendermaand april is voor veel zangvogels dé tijd om een nest te maken en voor nageslacht te zorgen. Deze vrouwtjesvink (die duidelijk minder mooi gekleurd is dan het mannetje) is ook bezig met nestbouw. Zoals op de foto te zien, heeft ze nestmateriaal in de snavel waarmee de nestkom wordt bekleed.

Gaai 15-04-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering

Vaak word je op Gaaien (Garrulus glandarius) pas opmerkzaam gemaakt als ze in de bomen krijsend achter elkaar aan zitten of luidkeels laten blijken dat er onraad in de buurt is. Het is echter niet eenvoudig om deze “lawaaischoppers” van nabij voor de lens te krijgen. Een schuilhut biedt voor goede foto’s van deze tamelijk schuwe soort echter een prima uitkomst. Zeg nou zelf: ze zien er met hun blauwzwart gestreepte vleugelveertjes en een zwarte baardstreep allesbehalve lelijk uit. Dat ze naast het eten van insectenrijk voedsel en eikels ook wel eieren en jongen van andere vogels oppeuzelen, nemen we maar op de koop toe.

Appelvink 15-04-2015 omg Lochem foto Fons Wijering

De beigebruine kleurstelling in het verenkleed van de gaai zie je op bijgaande foto ook deels terug bij deze Appelvink (Coccothraustes coccothraustes). Het is zo’n soort, die je niet gemakkelijk voor de lens krijgt. In dit geval bracht een schuilhut wederom uitkomst. Zo je al appelvinken van dichtbij kunt bekijken en fotograferen, valt het altijd op dat ze een tamelijk boosaardige blik in de ogen hebben. Wellicht komt dat door de zware kegelvormige snavel, waarmee ze behoorlijke kersenpitten kunnen kraken. Dit exemplaar werd gekiekt tijdens een ingelaste drinkpauze.

Gewone tuinslak 16-04-2015 Losser foto Leo Wijering

Vaak zijn we niet zo geïnteresseerd in slakken, alhoewel het toch hele nuttige dieren zijn en zeker niet onooglijk. Afgebeeld is de Gewone tuinslak (Cepaea nemoralis), ook wel Zwartgerande tuinslak genoemd. Deze algemene slakkensoort kun je tegen komen met “huisjes” zonder bandering, met één band, maar ook met meer banden. Het afgebeelde exemplaar behoort, zoals op de foto te zien, aldus tot de laatste categorie. De “huisjes” kunnen, zoals u waarschijnlijk weet, behoorlijk variabel van kleur zijn; van geel tot roze en bruin tot combinaties hiervan. De Witgerande tuinslak (Cepaea hortensis) lijkt veel op zijn neefje. Het verschil zit ‘m echter in de kleur van de “lip”, zeg maar de “fundering” van het huisje.

Houtduif ~ water drinkend ~ 17-04- 2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering

We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar van origine zijn Houtduiven (Columba palumbus) en Merels (Turdus merula) toch werkelijk echte bosvogels. Niet dat we ze daar nooit meer tegenkomen, maar we kennen ze toch vooral als vogels dichtbij menselijke omgeving. Dat komt omdat ze zich in de loop der tijd grotendeels hebben weten aan te passen aan de steeds maar veranderende omstandigheden. Veel andere soorten hebben daar veel meer moeite mee. Een mooie close-up kon worden gemaakt van deze water drinkende houtduif, waarbij niet vergeten is om ook de weerspiegeling in het water “mee te nemen”.

Kneu ~ man ~ 18-04-2015 Bargerveen foto Leo Wijering

Deze enigszins arrogant kijkende vogel is een Kneu (Carduelis cannabina); een mannetje. Dat laatste is te zien aan de karmijnrode borst en het rode “petje” op het voorhoofd. Tijdens het songfestival in 2014 deden de “Common Linnets” (Engelse woord voor kneutjes) het voortreffelijk. Dat kun je evenwel niet zeggen van de kneu, zoals wij die in vogelland kennen, want de soort gaat hard achter-uit. Steeds minder geschikt voedsel, schaarste aan geschikte broedplekken en open leefgebieden eisen hun tol voor deze alleraardigste kwetteraars. Sinds kort weten we dat de Nederlandse broedvogels via Zuidwest-Frankrijk en Spanje wegtrekken.

Goudvink ~ man ~ 20-04-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering

Nog een tikkeltje fraaier oogt deze Goudvinkman (Pyrrhula pyrrhula). Zoals op de foto te zien, is deze goed herkenbaar aan z’n roodkleurige borst, de grijze rug en het zwarte petje met dito vleugeldelen en staart. Ondanks de fraaie kleuren valt de soort doorgaans weinig op vanwege zijn stille gedrag. Net als bij de appelvink heeft ook de goudvink een redelijk forse snavel. Deze is echter een stuk minder krachtig dan bijvoorbeeld die van appelvink en groenling. De goudvinksnavel is om die reden niet geschikt om zware zaden en pitten te kraken, maar wel om knoppen van twijgen af te “bijten”. Fruittelers zijn daar trouwens niet zo blij mee.

Zwartkop ~ man ~ 21-04-2015 omgeving Lochem foto Fons Wijering

Van “Nederlandse “ Zwartkoppen (Sylvia atricapilla) is bekend dat ze ’s winters veel minder ver wegtrekken dan in het verleden. Sommige exemplaren overwinteren hier zelfs. Daardoor zijn de eerste zingende mannetjes doorgaans al eind maart te beluisteren. De zang van de zwartkop is melodieus en gevarieerd. Kenmerkend zijn de luide, heldere hoge tonen aan het einde van de zang. De naamgeving van deze vroege voorjaarszanger geldt eigenlijk alleen voor het mannetje. Deze heeft inderdaad een zwart koppie. Het petje van het vrouwtje, evenals dat van de jongen, is daarentegen bruin. Op de foto is een ~ zoals uzelf kunt constateren ~ mannetje afgebeeld, zittend in een ontluikende larix. Favoriet zijn evenwel hoge loofbomen.

Rouwkwikstaart ~ man ~ 21-04-2015 Oelemars Losser foto Leo Wijering

Bestonden er bij de in de vorige kalendermaand afgebeelde kwikstaart nog de nodige twijfels over de juiste determinatie, dan hopen we met bijgaande foto iets meer duidelijkheid te kunnen geven. Naar onze bescheiden mening hebben we in dit geval veel meer te maken met een Rouwkwikstaart (Motacilla yarrellii) dan met een hybride van deze soort met een Witte kwikstaart (Motacilla alba). Dat valt vooral af te leiden aan de vrijwel volledig zwarte bovendelen, de donkergrijze flanken en de zwarte snavel. We blijven echter zeggen dat het lastig is en blijft om kwikstaarten goed gedetermineerd te krijgen. De kleurtekening in de vleugel, geeft ook bij deze vogel namelijk weer enigszins te denken.

Kleine plevier 21-04-2015 Oelemars Losser foto Leo Wijering

Een Kleine plevier (Charadrius dubius) is een echte pioniersoort. Dat wil zeggen dat hij op plekken broedt, die vaak alleen tijdelijk geschikt zijn om er te broeden, zoals afgravingen, bouwplaatsen, opspuitingen, grintgaten etc. Kleine plevieren worden nogal eens verward met Bontbekplevieren (Charadrius hiaticula). Deze hebben een oranje snavelbasis, oranje poten en missen het gele oogringetje wat zo kenmerkend is voor de kleine plevier. Bovendien is de bontbekplevier veel meer aan de kust te vinden. De kleine plevier houdt meer van het binnenland (zoetwatermilieu).

Kemphanen 28-04-2015 Overtoom Rijssen foto Laurents ten Voorde

Foto’s maken van pleisterende of op doortrek zijnde Kemphanen (Philomachus pugnax) in Nederland zal gaandeweg steeds lastiger worden. We hebben deze weidevogelsoort in ons land eenvoudigweg steeds minder te bieden. Ze zijn namelijk aangewezen op een groot areaal aan natte, kruidenrijke graslanden. Recentelijk onderzoek heeft bovendien uitgewezen dat kemphanen ons land letterlijk en figuurlijk steeds vaker links laten liggen, omdat ze hun trekroutes steeds verder naar het oosten (o.a. naar Wit Rusland) hebben verlegd. Gelukkig hebben we (ook in Twente) nog enkele plas-drasgebieden, die geschikt zijn voor weidevogels, zoals het Overtoom, gelegen tussen Rijssen en Holten. Hier konden deze twee kemphanen (een haan en een hen), worden geportretteerd. Het haantje had helaas nog niet zijn mooie kraag, maar goed is te zien dat de “kraag” zich al aan het ontwikkelen is. Als broedvogel is deze kritische weidevogelsoort in Nederland intussen vrijwel uitgestorven.

Bosruiter 28-04-2015 Overtoom Rijssen foto Laurents ten Voorde

Voor een (voormalige) broedvogelsoort als de Bosruiter (Tringa glareola) is het doek in de jaren dertig van de vorige eeuw reeds gevallen. We zien deze soort hier dan ook alleen nog maar tijdens de trek van en naar het noorden. De doortrek tijdens de voorjaarstrek vindt plaats in de maanden april / mei. Ook tijdens de (na)zomertrek naar het zuiden kunnen we ze hier van juli tot en met september tegenkomen. Ook deze opname is gemaakt in het Overtoom. Hiermee sluiten we deze maandsessie af.

Auteur: Wim Wijering

Foto’s: Leo, Fons en Wim Wijering en Laurents ten Voorde