natuurkalender mei 2025

Pas in de laatste tien dagen van mei kregen we na vele weken van droogte eindelijk de lang gewenste regen. Ondanks de natte slotweek kreeg de kalendermaand toch het predicaat gortdroog en zacht mee, terwijl er in maart en april ook al zo weinig neerslag viel. Heel lang viel er zelfs geen druppel water.  Het verschil met mei 2024 was enorm groot, want dat was de natste meimaand aller tijden. 

Hoewel april spectaculairder verliep, deed mei hier nauwelijks voor onder, althans als een natuurbelevingsvolle maand. Er was van alles te zien en te fotograferen, zodat de camera’s niet zelden overuren maakten.  De diversiteit, waar we naar streven, is deze keer dan ook behoorlijk groot. 

De vogelwereld was deze keer goed voor opnames van: tapuit, kemphaan, boomvalk, baardmannetje, zanglijster, koekoek en houtduif. De vlinderrubriek kreeg deze maand soorten te verwerken als groentje, dwergblauwtje en gerimpelde spanner, terwijl de categorie libellen en juffers werd uitgebreid met soorten als viervlek, Noordse- en sierlijke witsnuitlibel, maanwaterjuffer, vuurjuffer en azuurwaterjuffer. 
​
Naast deze 9 opnames uit de insectenwereld kwamen daar nog eens bij: Europese hoornaar, grasboktor, gewone schorpioenvlieg en de larve van een eendagsvlieg. Uit de florawereld passeren bergnachtorchis, eenbes en addertong de revue. Verder komen ook parende hazen en een landschapsfoto van de Delderneresch aan bod. Nu eerst echter aandacht voor een zevental vogelsoorten.  

Tapuit ~ man ~ 01-05-2025 Hogeland (Groningen) - foto Hennie Gunnink

Een prachtige doortrekker, die in het voorjaar ons land aandoet, is de Tapuit (Oenanthe oenanthe). Met deze soort gaat het als broedvogel slecht in ons land. Er zijn nog hooguit een paar honderd broedpaartjes over. Gebrek aan broedgelegenheid, open zandgebieden en een tekort aan insecten spelen een belangrijke rol. Gelukkig worden hier en daar maatregelen genomen om de soort een steuntje in de rug te geven. Het mannetje op de foto is goed herkenbaar aan het zwarte masker en de zwarte vleugels. Voor de rest is hij overwegend grijs van boven en wit van onder. Het vrouwtje is onopvallender, meer beige getekend

Een bezoekje aan de Marker Wadden is in het voorjaar beslist de moeite waard. Op de Natuureilanden in het Markermeer ervaar je overal om je heen de ongerepte natuur. Dit  nieuw ontwikkelde natuurgebied is aangelegd met zand, klei en slib uit het Markermeer. Het is in trek bij talrijke vogels die hier uitrusten of broeden. Zo kon ook deze Kemphaan (Calidris pugnax) worden vereeuwigd. Op de foto ziet u een mannetje met zo te zien een meer dan ouderwets kapsel. Eigenlijk had hij ook z’n kraag even op moeten zetten, maar dat zat er helaas niet in. Foto’s maken van pleisterende of op doortrek zijnde kemphanen zal gaandeweg in Nederland steeds lastiger worden. Onderzoek heeft uitgewezen dat kemphanen ons land letterlijk en figuurlijk steeds vaker links laten liggen, omdat ze hun trekroutes steeds verder naar het oosten (o.a. naar Wit Rusland) hebben verleg

Kemphaan ~ man ~ 18-05-2025 Marker Wadden foto Marcel Grunder

Baardman 18-05-2025 Marker Wadden foto Marcel Grunder

Deze juveniele Zanglijster (Turdus philomelos) komt elke dag wel even in de tuin drinken of een bad te nemen. Beschikbaar vers water is dan wel een vereiste. Als je om je gevleugelde vriendjes geeft, is het maar een kleine moeite om zo’n drink- en badderplekje te creëren. Zanglijsters zijn normaliter nogal schuw, maar dit exemplaar komt soms tot op 3 meter. Het is nog een jonkie, ook al is daar nauwelijks nog iets van te zien. Alleen de gelige mondhoeken verraden z’n nog jeugdige leventje. Zanglijsters eten vooral bessen, regenwormen en huisjeslakken. De “huisjes” slaan ze kapot; op met name stenen. Zulke plekken worden “lijstersmidsen” genoemd. Bij vogels komt werktuiggebruik niet al teveel voor

Houtduiven ~ oudervogel met jong ~ 21-05-2025 Nijstad Weerselo foto Wim Wijering

Baardmannetjes (Panurus biarmicus) behoren tot de (diksnavel)mezen en zijn echte rietbewoners. Ze zijn wellicht wat minder vaak te zien, maar des te vaker te horen. Hun kenmerkende geluiden uit rietlanden met vooral overjarig riet zijn onmiskenbaar. Op de foto een volwassen mannetje waaraan mooi te zien is hoe de soort aan zijn naam gekomen is. Het klink wellicht wat vreemd, maar ook de vrouwtjes worden met dezelfde naam aangeduid, terwijl ze niet eens over “bakkebaarden” beschikken. Bijgaande foto is eveneens gemaakt tijdens een trip naar de Marker Wadden. Zo te zien wordt er stevig genesteld.

Zanglijster 02-05-2025 Nijstad Weerselo foto Wim Wijering

In de tuin konden ook deze Houtduiven (Columba palumbus) op de gevoelige plaat worden vastgelegd. Als je goed kijkt dan zie je een oudervogel met in zijn of haar kielzog een juveniele vogel. Dat is vooral te zien aan de nog niet geheel ontwikkelde kop / snavel en ook de witte nekvlek ontbreekt. Vanaf 35 dagen na de geboorte zijn de jonge vogels volledig vliegvlug, maar bedelen toch nog een poosje om voedsel wat uit de krop wordt aangeboden. Wat deze foto nou zo leuk maakt is de koddige manier waarop de jonge vogel synchroon met de oudervogel meeloopt. Zelfs de poten worden gelijkmatig neergezet. Het jonkie kent zo te zien zijn plaats wel.

Deze overvliegende Boomvalk (Falco subbuteo) is gemaakt in het Haaksbergerveen. De fotograaf in kwestie was bezig met het maken van landschapsfoto’s en zag steeds op afstand drie  jagende boomvalken vliegen. Tja, dan wordt logischerwijs alvast de telelens op de camera geplaatst en koers gezet naar een geschikte fotografieplek. Als je er 25 jaar bijna wekelijks komt, dan ken je dergelijke plekken als geen ander. Na  ruim 2 uur rustig staan wachten, werd deze moeite eindelijk beloond. De boomvalken kwamen steeds dichterbij en uiteindelijk vloog er één meerdere keren recht over de fotograaf. Je moet er flink wat voor over hebben om dergelijke vliegbeelden te kunnen maken.  

Koekoek ~ roepend ~ 19-05-2025 omgeving Grote Rietplas Emmen foto Leo Wijering

Boomvalk 17-05-25 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde

Je hoort de Koekoek (Cuculus canorus) veel vaker dan dat je ‘m ziet. Het beestje is vernoemd naar het geluid wat het mannetje maakt. Hun “naam” roepen ze doorgaans twee keer achter elkaar. Van april tot in juni zijn ze te horen. Dat doen ze het liefst vanaf een hoge zitplek, zoals hier te zien. Het roepen gebeurt overigens ook in de vlucht. Vrouwtjes roepen eveneens, maar vele malen minder dan de mannetjes. Die snelle, trillerige roep kennen heel veel mensen niet. Deze wijkt namelijk sterk af van die van het mannetje. Zoals bekend mag worden verondersteld, bebroeden koekoeken hun eieren niet, maar laten dat over aan waardvogels. Bekende soorten zijn: kleine karekiet, heggenmus, graspieper, bosrietzanger en witte kwikstaart. Meestal wordt er één ei in het nest van een waardvogel gelegd. Vrouwtjes kunnen tot wel 25 eieren leggen, verdeeld over evenveel nesten

De fotograaf van de boomvalk maakte ook deze foto in het Haaksbergerveen. Blijkbaar was hij op het juiste moment op de juiste plek. Niet één, niet tien, maar honderden Viervlekken (Libellula quadrimaculata) vlogen op enig moment om hem heen of zaten met velen in de vegetatie. Dat laatste is te zien op bijgaande foto. Blijkbaar waren ze op deze ochtend allemaal tegelijk uit hun cocon gekropen. Van afstand leek het één grote zwerm muggen, maar dichterbij gekomen, bleek het te gaan om één groot “leger” aan libellen. Waarschijnlijk zijn er maar weinig mensen, die dit fenomeen ooit van zo nabij hebben meegemaakt. Het was al met al een geweldige belevenis. Naast de viervlek werden er ook Noordse witsnuit- en oeverlibellen  gezien, maar daarvan waren de aantallen niet groot.

Sierlijke witsnuitlibel ~ man ~ 31-05-2025 Arboretum De Lutte foto Leo Wijering

Om het drieluik, althans  met betrekking tot de libellen, te vervolmaken laten we u deze maand ook kennismaken met het mannetje van de Noordse witsnuitlibel (Leucorrhinia rubicunda).  Uitgekleurde mannetjes zijn zwart met een rij rode vlekjes op het achterlijf. De Noordse witsnuit vertoont veel gelijkenis met de venwitsnuitlibel. Gewoonlijk vliegt deze laatste soort wat later en ook de vlektekening op de rug is minder rood. Kenmerkend bij beide soorten is uiteraard het witte gezicht en het contrasterende donkere lichaam. De vrouwtjes lijken met hun geelzwarte tekening in de verste verte niet op de mannetjes

Viervlekken 08-05-25 Haaksbergerveen foto Laurents ten Voorde

De Sierlijke Witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) was tot een poosje geleden een zeer zeldzame libel in ons land. Door de verbeterde waterkwaliteit wordt deze libellensoort de laatste tijd echter op steeds meer plekken waargenomen. Nu dus ook bij het Arboretum in de Lutte, waar dit mannetje zich gewillig liet portretteren. De laatste waarneming uit de vorige eeuw dateert uit 1961 toen de soort voor het laatst bij het Lonnekermeer werd gezien. Pas in 2006 doken de eerste exemplaren weer op in ons land. De mannetjes zijn herkenbaar aan hun knotsvormige en vaak opstaande achterlijf. Eenmaal volgroeid hebben ze een witte vlek (pterostigma) op hun vleugels. Zoals de naam al doet vermoeden, draagt deze libellensoort een wit “masker”

Noordse witsnuitlibel ~ man ~ 18-05-2025 Bargerveen foto Leo Wijering

Maanwaterjuffer 06-05-2025 Mariapeel foto Jaimey Wilbers

De Maanwaterjuffer (Coenagrion lunulatum) is een donkere juffer, die vergeleken met andere juffers ook aan de kleine kant is. Het is een soort die je alleen maar op weinig plekken in het oostelijke deel van ons land kan aantreffen. Dit is met name het geval bij voedselarme vennen. Z’n naam heeft d’ie te danken aan het halvemaanvormige figuurtje op segment 2. Het is een redelijk stabiele soort in aantallen, maar wel zeer zeldzaam in Nederland. Door het geringe aantal waarnemingen weet men eigenlijk nog te weinig over deze soort. Het is voor ons in ieder geval een mooie aanvulling op onze libellenlijst. De soort ontbrak tot dusverre in de galerij.

Bij onze fotografiehut in Reutum kon deze maand de paring van Azuurwaterjuffers (Coenagrion puella) worden vastgelegd. Zoals te zien zijn beide partners innig met elkaar verbonden. Dat wordt een paringswiel genoemd. De mannetjes houden de vrouwtjes tijdens de bevruchting vast met een soort tang aan het achterlijf. De vrouwtjes brengen dan de punt van het achterlijf naar de eerste achterlijfsleden van de mannetjes. Zo vormen ze samen een mooi hartvormig figuur. Het vastleggen van deze paarhouding wil nog wel eens lastig zijn, omdat je graag alles scherp wilt hebben.  Als de paring lukt en het vrouwtje is bevrucht, worden er direct daarna eitjes in het water afgezet.

Azuurwaterjuffer ~ paringswiel ~ 20-05-2025 Lange Maten Reutum foto Wim Wijering

Vuurjuffer 30-05-2025 Lange Maten Reutum foto Marcel Grunder

Schorpioenvliegen houden er vaak complexe paringsrituelen op na. Hierbij bieden de mannetjes voedsel aan de vrouwtjes aan. Dat zijn meestal dode insecten of afgescheiden speeksel om hen tot paring te verleiden. Kenmerkend bij deze Gewone Schorpioenvlieg (Panorpa communis) is de omhoog gekrulde staart met een rood verdikt haakvormig uiteinde van het mannetje, wat vaak met schorpioenen wordt geassocieerd. Manlief gebruikt “de tang” van zijn staart tijdens de paring. Hiermee houdt t hij het vrouwtje op een bijzondere manier vast, zoals hier te zien. Met die angelvormige staartpunt kunnen ze overigens niet steken. Ze zijn volkomen ongevaarlijk

Grasboktor 19-05-2025 Brunssummerheide foto Jaimey Wilbers

Op dezelfde locatie hebben we ook de ei-afzet van een juffersoort op de gevoelige plaat kunnen vastleggen. Het gaat dit keer niet om de azuurwaterjuffer, maar om de Vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula). De eitjes worden in tandemvorm afgezet in aanwezige water- en oeverplanten. Het paar verdwijnt hierbij zelfs geregeld geheel onder water. Niet zelden vindt de voortplanting ook groepsgewijs plaats. Net als de azuurjuffer komt ook de vuurjuffer algemeen voor in ons land. Het is de vroegste juffersoort. Dat gebeurt vaak al half april en gaat door tot begin juli.

Gewone schorpioenvlieg ~ paring ~ 20-05-2025 Lange Maten Reutum foto Wim Wijering

De Grasboktor (Iberodorcadion fuliginator) is één van de zeldzaamste kevers van Nederland. Dit komt omdat deze schitterende boktor beperkt is tot één enkel zanderig strookje in Zuid Limburg. Zonde, want deze boktor, die moeilijk te verwarren is met andere soorten, zouden we graag op meerdere plekken willen zien in Nederland. De boktor is gemakkelijk te herkennen aan z’n zwart met zilver- tot blauwgrijze dekschilden.  Z’n biotoop zijn droge, warme, open, zandige en enigszins stenige bodems. Waarom ze ‘m als naam grasboktor hebben gegeven, is dan op z’n minst merkwaardig. 

Vaak in mei, in een tijd van een paar uren tot soms enkele dagen, moet het gebeuren. Dan namelijk vindt de voortplanting van de Gewone Eendagsvlieg (Ephemera vulgata) plaats. Haften, zoals ze eigenlijk heten, komen in veel verschillende vormen en maten voor. In ons land zijn dat er wel 60. Helemaal zeker zijn we dan ook niet van de determinatie. Deze haft deed vanuit het water verwoede pogingen om de lucht in te komen. Hiervan werd bijgaande foto gemaakt. Omdat de witbalansfunctie van de camera vrijwel standaard op AWB staat afgesteld, worden de kleuren op de foto's automatisch aangepast. Dat kan soms ook verkeerd – of in dit geval goed - uitpakken vanwege de helderblauwe lucht. Door het omzetten van de AWB functie op het toestel werd uiteindelijk dit resultaat bereikt

Europese hoornaar ~ vliegend ~ 12-05-2025 omgeving Lochem foto Fons Wijering

Haftenlarve 07-05-2025 Berkel Lochem foto Fons Wijering

Op enig moment werd de aandacht van dezelfde fotograaf getrokken door stelselmatig gebrom in de lucht. Zijn oog viel al snel op een Europese Hoornaar (Vespa crabro), die voortdurend naar het water vloog om er te drinken. Tja en dan ontstaat vanzelf het idee hoe we die niet drinkend, maar vliegend op de foto kunnen krijgen. En dat is niet zomaar gedaan, want hoe kan je ‘m volgen en scherp houden met een voortdurend wijzigende achtergrond. Na ettelijke pogingen lukte het eindelijk om deze – niet alledaagse – foto te maken. De aanhouder wint, laten we maar zeggen!  Ter info: de Europese hoornaar behoort tot de plooivleugelwespen en kan tot wel 3,5 centimeter lang worden. Hij wordt twee keer zo groot als de meeste andere wespen. Het nest wordt gemaakt van cellulosevezels, die van bomen worden geknaagd

Eén der onzen verrichtte op 06 mei j.l. een goede daad door een in het water spartelend vlindertje op het droge te brengen. Neerzetten op een stuk drijvend hout leek hem een goed idee. En warempel; toen de vleugels ietwat waren opgedroogd, koos het diertje niet het ruime sop of het hazenpad, maar vloog de wijde wereld in, daar waar die immers thuis hoort. Logischerwijs werd het een en ander fotografisch vastgelegd. Later bleek dat het ging om de Gerimpelde Spanner (Macaria liturata). Deze nachtvlinder vliegt van begin mei tot begin september in twee generaties. Ze zijn veelal te vinden op takken van naaldbomen.

Addertong 11-05-2025 Lengerich Dld foto Gerard Benerink

Gerimpelde Spanner~6-05-2025~omgeving Lochem foto Fons Wijering

In het Duitse Lengerich kon deze bijzondere varen worden gefotografeerd. Het is de  Addertong (Ophioglossum vulgatum), die in ons land zeldzaam is. Hij wijkt af van andere soorten varens vanwege het  bijzondere vruchtbare gedeelte in het midden van het blad, waardoor hij lijkt op een aronskelk. De soort heeft zijn naam te danken aan de aar, die wel wat weg heeft van de tong van een adder.  Deze is op de foto goed te zien. Net als vrijwel alle andere varens heeft deze plant een voorkeur voor een natte, voedselarme en humeuze bodem. Ze zijn in meerdere biotopen te vinden.

Bergnachtorchis ~ bloeivorm ~ 11-05-2025 Lengerich Dld foto Gerard Benerink

In hetzelfde Lengerich (Dld) werd ook deze close-up gemaakt van de bloeivorm van de Bergnachtorchis (Platanthera chlorantha). Dat is nodig om het verschil te kunnen zien met de bloeivorm van de Welriekende Nachtorchis (Platanthera bifolia). Bij de laatstgenoemde orchidee staan de helmhokjes verticaal, evenwijdig en op korte afstand van elkaar. Bij de Bergnachtorchis evenwel staan de helmhokjes diagonaal en ver uit elkaar, hetgeen goed te zien is op bijgaande foto . Het wordt een stuk ingewikkelder als beide soorten met elkaar hybridiseren. De kruisingen, die dan ontstaan, zijn dan welhaast niet meer te determineren. Maar mooi om te zien is de bloeivorm wel.

Eenbes 11-05-2025 Lengerich Dld foto Gerard Benerink

Groentjes (Callophrys rubi) zijn in ons land vrij schaarse standvlinders, die lokaal voorkomen op zandgronden, hier gefotografeerd in het Drentse Bargerveen.  Waardplanten van deze soort zijn onder meer: brem, braam, bosbes, dop- en struikheide. Merkwaardig genoeg eindigt  de wetenschappelijke naam van deze geheel groene vlindersoort op het woord rubi, wat in het latijn rood betekent. Eigenlijk had deze toevoeging dan ook caerueleus (= groen) moeten zijn. De wegen van de wetenschappelijke naamgeving zijn soms ondoorgrondelijk. Doordenkertje: “Je kunt beter een blauwtje lopen dan een groentje blijven”.  Dat geldt natuurlijk niet voor deze fraaie vlindersoort.

Op dezelfde locatie kon door onze meest ervaren plantenkenner ook deze Eenbes (Paris quadrifolia) worden geportretteerd. Het is een circa 30 cm hoge bosplant, die je in oudere loofbossen kunt aantreffen op vochtige bodems. De plant bezit in de meeste gevallen vier stervormige bladeren, zoals te zien op de foto. Daaraan is ook de wetenschappelijke benaming quadrifolia ontleend, hetgeen vierbladig betekent. De plant produceert slechts één bloem met opvallende meeldraden en een vruchtbeginsel wat uitgroeit tot een blauwzwarte bes. Vandaar de benaming eenbes. Je kunt van de bes maar beter afblijven, want deze is zeer giftig. Je kunt de eenbes in ons land eigenlijk alleen in Zuid Limburg en een deel van Brabant vinden. 

Groentje 18-05-2025 Bargerveen foto Leo Wijering

Dwergblauwtje 19-05-2025 Industriegebied Hendrik Brunssum foto Jaimey Wilbers

Veel zeldzamer is de kleinste dagvlinder van ons land; het Dwergblauwtje (Cupido minimus). Ook die is onlangs opgespoord en gefotografeerd door onze jongste natuurfotograaf. Hoe zeldzamer, hoe mooier is nog altijd zijn credo. De soort kom alleen maar voor op kalkrijke bodems en staan bekend als honkvast. Het dwergblauwtje is sterk verbonden met in ons land zeldzaam voorkomend wondklaver. Daarop worden namelijk de  eitjes aan de onderkant van de bloemen afgezet. De rupsen moeten in korte tijd veel eten, want de bloeitijd van deze klaversoort is slechts een paar weken. Als standvlinder is de soort al 40 jaar uit ons land verdwenen. Bijzonder genoeg komt hij nog steeds op een paar plekken in Zuid-Limburg voor. Hopelijk gaat dit miniblauwtje het in de toekomst wat beter doen!

Wat te denken van deze foto, die we de titel “Love is in the air” hebben meegegeven. Ooit is dit lied bezongen door John Paul Young, Doorgaans is februari bij uitstek de maand waarin je “rammelende“ Hazen (Lepus europaeus) kunt tegenkomen. De oerdriften spelen dan weer in alle hevigheid op. In mei doen ze dat nog eens dunnetjes over. Van dit stelletje amoureuze hazen kon dan ook een hele actieserie worden gemaakt, met als eindresultaat deze foto: de paring.  Hazen gaan bij het liefdesspel zo in elkaar op dat ze totaal geen oog hebben voor de omgeving. In de paartijd kunnen ze echter ook stevig met elkaar vechten, waarbij ze als boksers tegenover elkaar staan en er flinke klappen worden uitgedeeld. Het is van deze zoogdiersoort bekend dat ze per jaar wel vier nesten met jongen kunnen grootbrengen.

Hazen ~ paring ~ 06-05-2025 omg Reutum foto Leo Wijering

Deldeneresch 07-05-25 Delden foto Laurents ten Voorde

De laatste foto van de maand is voorbehouden aan deze landschapsfoto met daarop de Deldeneresch. De opname is allesbehalve uit toeval ontstaan. Vaak was er sprake van een strakblauwe lucht, maar ook regelmatig dichte bewolking, terwijl wolken bij een dergelijke foto veel toe kunnen voegen. Voor dit soort wolken heb je Noordwesten wind nodig. Bijzondere landschapsfoto’s, vooral als die een oudheidkundig karakter moeten uitstralen, vragen nu eenmaal veel tijd. De gewenste omstandigheden zijn eenvoudigweg niet te plannen en tref je zeker niet dagelijks aan. Dat maakt landschapsfotografie ook zo bijzonder. Eindelijk lukte het op 07 mei j.l. om deze foto met de juiste ingrediënten te maken. Alles moet immers kloppen,  zoals stapelwolken, laat zonzicht aan het eind van de dag etc. Dergelijk zacht licht is essentieel bij zo’n opname

Samenstelling: Wim Wijering     E-mail: [email protected]     Tel. 06.46202123 
​
De foto’s zijn dit keer van: Leo, Fons en Wim Wijering, Jaimey Wilbers, Laurents ten Voorde, Gerard Benerink, Marcel Grunder en Hennie Gunnink.

Er zijn deze maand nog veel meer natuurfoto’s gemaakt. Klik daarvoor op “Foto's mei 2025” of surf eenvoudigweg naar de rubriek: “Recente foto's”